Ѕ≥л≥м беру жүйес≥н≥ң басшы және ғылыми Ц педагогикалық кадрлар б≥л≥кт≥л≥г≥н арттыратын республикалық институт

≤–≤—ѕ≈

ƒамыған елдердег≥ б≥л≥м беру жүйес≥нде ерекше маңызды болып табылатын мәселелерд≥ң б≥р≥ Ц оқытуды ақпараттандыру, ¤ғни оқу үрд≥с≥нде ақпараттық технологи¤ларды пайдалану болып табылады. Қаз≥рг≥ таңда ел≥м≥зде б≥л≥м беру жүйес≥нде жаңашылдық қатарына ақпараттық кең≥ст≥кт≥ құруға ен≥п, көкейтест≥ мәселе рет≥нде† күн тәрт≥б≥нен түспей† отырғандығы мәл≥м. јқпарат мемлекетт≥ң даму деңгей≥н анықтайтын стратеги¤лық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетт≥ қалыптастыру, ¤ғни мәл≥мет өңдеу мен оны тасымалдау ≥с≥н атқару өркениетт≥ дамудың қажетт≥ шарты болып табылады. †

Қаз≥рг≥ кездег≥ қоғам индустри¤лдық кезеңнен кей≥нг≥ дамудың ақпараттық кезең≥не а¤қ басты. јқпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге ти≥ст≥ б≥л≥м, б≥л≥к, дағдының көлем≥ күннен-күнге артып, мазмұны өзгер≥п отыр. ќның басты сипаттарына Ц ақпараттық технологи¤ларды кең≥нен пайдалану адамдардың көптеген қызмет түрлер≥н компьютерленд≥ру, коммуникаци¤лардың б≥рыңғай халықаралық жүйелер≥н жасау ≥стер≥ жатады. Қаз≥рг≥ кездег≥ адамдар үш≥н Ђкомпьютерл≥к сауаттылықї деген≥м≥з кешег≥ жай сауаттылық (оқып жаза б≥лу) тәр≥зд≥ м≥ндетт≥ түрде ≥ске асырылатын шара болып саналуы ти≥с.

—оңғы кезде б≥зд≥ң қоғамда болып жатқан ауқымды өзгер≥стер б≥л≥м саласында да б≥раз өзгер≥стерд≥ң туындауына себепш≥ болып отыр. Қазақстанда жаңа б≥л≥м беру жүйес≥ қалыптасуда. Ѕ≥л≥м жүйес≥ндег≥ инноваци¤лық өзгер≥стерге де презиндент≥м≥з Ќ. Ә. Ќазарбаев та назар аударып, ол –еспубликалық мұғал≥мдер съез≥нде: Ђ’’ ғасырдың ек≥нш≥ жартысында белг≥л≥ болған нәрсе Ц ’’≤ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеует≥н барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу орындарының ең ти≥мд≥ жүйес≥н жасаған ел ғана көтер≥ле аладыї, - деген болатын.

Қаз≥рг≥ кезеңде б≥л≥м жүйес≥н≥ң барлық салаларын нақты түрде ақпараттандырудың кешенд≥ жоспары жасалуда. »нформатикадан мемлекетт≥к б≥л≥м стандартында көрсет≥лгендей бүг≥нг≥ таңда оқу мақсатын тек компьютерл≥к сауаттылық шеңбер≥нде ғана анықтау жетк≥л≥кс≥з. Қаз≥р Ђ»нтернетї жел≥с≥не ену қажетт≥г≥ туындап отыр. Ѕ≥зд≥ң ел≥м≥зде барлық мектептер компьютерленд≥р≥л≥п жатыр. Әлеуметт≥к пенде болғандықтан адам әрқашанда өз≥ си¤қтылармен араласу тәс≥лдер≥н ≥здест≥ред≥. —оңғы кездег≥ »нтернет жел≥с≥н≥ң күрт дамып кету≥ (қаз≥рг≥ кезде 18000 әр түрл≥ жел≥лерд≥ б≥р≥кт≥р≥п, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген нүктес≥н б≥р-б≥р≥мен бейнел≥ түрде байланыстыруда. јқпараттардың көзд≥ тартар ертең≥ таң қалдырып, өз≥ңн≥ң соны пайдалана алатының қуантады. Ѕ≥рақ адам жаңалыққа тез үйренед≥, қаз≥р де »нтернет жалпыға б≥рдей ақпараттық қор тәр≥зд≥ ертег≥дег≥ Ђханшаларданї күндел≥кт≥ Ђкүн≥ң≥згеї айналып барады.

ќның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар бар. ейб≥р есептеулер бойынша ек≥ миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс ≥степ жатыр. »нтернет жел≥с≥не күн≥не 1000, кейде одан да көптеген компьютер қосылады екен.

»нтернет жел≥с≥н алғашқы дүниеге келт≥руге себеп болған 70 жылдар басында јҚЎ қорғаныс министрл≥г≥н≥ң† Apranet компьютерл≥к жүйес≥ болып саналады. ∆ел≥ нүктелер≥н≥ң үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың б≥р-б≥р≥мен қосылу жел≥лер≥н≥ң күрдел≥л≥г≥не байланысты оның аздаған бөл≥ктер≥ бұзылғанымен сау жел≥лерд≥ң өзара байланысы жылдам қайта құрылып, қалыпты жағдайына келе алатыны айқындалды. »нтернет көптеген байланыс жел≥лер≥н б≥р-б≥р≥мен б≥р≥кт≥р≥п, дүниедег≥ ең үлкен компьютерлер торабын құрайды. ќның қарапайым жел≥л≥к нүктелер≥ үк≥мет мекемелер≥нде, университеттерде, коммерци¤лық фирмаларда, жерг≥л≥кт≥ к≥тапхана жүйелер≥нде, т≥пт≥ мектептерде де орналасқан.

»нтернетке қосылу деген≥м≥з Ц басқа жерлерде тұрған 1000-даған компьютерл≥к жүйелермен байланысу деген сөз. ∆ел≥лердег≥ компьютерлерден үк≥мет архив≥ндег≥, университетт≥ң мәл≥мет базала-рындағы, жерг≥л≥кт≥ қорлар көлем≥ндег≥, к≥тапхана каталогтарындағы құжаттық мәл≥меттерд≥, суреттерд≥, дыбыс клиптер≥н, бейнелерд≥, т.б. цифрлық түрге айнала алатын барлық ақпараттарды ала аласыз.

урстық жұмыс мемлекетт≥к б≥л≥м стандартының 10-11 сыныптары бағдарламасына сәйкес құрастырылған. ќсы курстық† жұмыстың материалдарын игеру барысында оқытушыға сабақтың теори¤лық және практикалық материалдарын таңдауда және сабақты өтк≥зу әд≥стемес≥нде б≥раз ерк≥нд≥к бер≥лед≥. Ѕ≥зд≥ң ойымызша, теори¤ мен практика қатар жүргенде, ¤ғни оқытушы теори¤лық материалды түс≥нд≥ргенде б≥р мезг≥лде оны компьютерде көрсет≥п, оқушылар оқытушының ≥с-әрекет≥н қайталауы өте ти≥мд≥. Ѕ≥зд≥ң бұл курстық жұмысты орындаудағы мақсатымыз Ц оқушыларға жұмыс ≥стеу кез≥нде туындайтын нақты сұрақтарды шешу үш≥н компьютерл≥к жел≥лермен жұмыс жасау технологи¤сы нег≥здер≥н үйрету.

ћақсаты:

Ш Әлемд≥к ақпараттық кең≥ст≥кке ену жағдайында компьютерл≥к жел≥ технологи¤сын оқушыларға меңгертуд≥ң ти≥мд≥ әд≥с-тәс≥лдер≥н таңдау;

Ш †ќқушыларға компьютерл≥к жел≥ технологи¤ларының топологи¤лық ерекшел≥ктер≥ мен мүмк≥нд≥ктер≥н көрсетуд≥ң қолданбалы бағытын игерту.

†††††††† ћ≥ндет≥:

јқпараттық-коммуникаци¤лық технологи¤ның мүмк≥нд≥ктер≥н үйрету арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру.

омпьютерл≥к жел≥лерд≥ң құрылу және жұмыс ≥стеу жолдары жөн≥нде оқушылардың көзқарасын қалыптастыру.

омпьютерл≥к жел≥лерд≥ң түрлер≥н ажырата б≥луге, мүмк≥нш≥л≥г≥н түс≥нуге, салыстыру арқылы оның артықшылығы мен кемш≥л≥ктер≥н †б≥луге үйрету.

Ёлектрондық пошта жұмысымен таныстыру, оны күндел≥кт≥ өм≥рде қолдана б≥луге† үйрету.

омпьютерл≥к жел≥лерд≥ үйрету арқылы оқушылардың ақпараттық мәдениет≥н қалыптастыру.

1-тарау. омпьютерл≥к жел≥н≥ үйретуд≥ң теори¤лық нег≥здер≥

1.1. омпьютерл≥к жел≥ түс≥н≥г≥

омпьютерл≥к жел≥ Ц б≥р б≥р≥мен мәл≥мет аламаса алатын кем дегенде ек≥ компьютерд≥ң байланыс құралдары көмег≥мен қарым-қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеуд≥ң тармақталған жүйес≥. Ѕасқаша айтқанда жел≥ деп дербес компьютерлерд≥ң† және де принтер, модем, факсимильд≥к аппарат тәр≥зд≥ есептеу құрылғыларының б≥р-б≥р≥мен байланысқан жиынын айтады. ∆ел≥лер әрб≥р қызметкерге басқалармен мәл≥мет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта орналасқан қуатты компьютерлердег≥ мәл≥меттер базасымен қатынас құруға† және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмк≥нд≥к беред≥.

†††††††† “елекоммуникаци¤ құралдарымен байланысқан компьютерлер жиынын компьютерл≥к жел≥ деп атаймыз.

омпьютерл≥к жел≥лер құрылымы бойынша жерг≥л≥кт≥, аймақты және аумақты болып бөл≥нед≥.

††† омпьютерл≥к жел≥ деген≥м≥з Ц ресурстарды (диск≥, файл, принтер, коммуникаци¤лық құрылғылар) ти≥мд≥ пайдалану мақсатында б≥р Ц б≥р≥мен байланыстырылған компьютерлер т≥збег≥.

n омпьютерл≥к жел≥ жұмыс ≥стеу принцип≥не, аппараттық және программалық қамтамасыз ету≥не байланысты жерг≥л≥кт≥ (∆ ∆) және аумақты (ј ∆) компьютерл≥к жел≥ болып бөл≥нед≥.

1. ∆ерг≥л≥кт≥ жел≥.

n ∆ерг≥л≥кт≥ жел≥ шектеул≥ аймақтағы† (б≥р бөлмеде, б≥р мекемеде, зауыт немесе бекетте т.с.с)† компьютерлерд≥ б≥р≥кт≥ред≥.

n †††††††† ∆ерг≥л≥кт≥ жел≥ құрудағы себеп - өнд≥р≥ст≥к процестерд≥ автоматтандыру, әр түрл≥ құжаттарды жедел өңдеу.

≈гер жалпы жел≥ге б≥р-б≥р≥нен айтарлықтай қашықтықтағы компьютерлер немесе жерг≥л≥кт≥ жел≥лер б≥р≥кт≥рсе, онда мұндай құрылымды таратылған немесе аймақтық жел≥ деп атайды. Қаз≥рг≥ кезде ≥р≥ компьютерл≥к жел≥лер саны жүздеген мыңдармен есептелед≥.

Ѕ≥р немесе б≥рнеше жел≥лерд≥ б≥р Ц б≥р≥мен өзара байланыстыру жел≥аралық байланыс немесе ауқымды жел≥ деп аталады. јуқымды жел≥ қала, аймақ, ел, бүк≥л ∆ер шарын қамтуы мүмк≥н.

2. ∆ ∆ Ц н≥ң †физикалық †нег≥з≥

∆ерг≥л≥кт≥ жел≥н≥ң физикалық нег≥з≥

n омпьютерд≥ жерг≥л≥кт≥ жел≥ге қосу үш≥н қажет: жел≥ адаптер≥ (жел≥ картасы), ол кейде кеңейт≥лген ерк≥н слотқа қойылады немесе аналық тақшамен (материнска¤ плата) б≥рге болады және арнайы кабелд≥ жел≥ге қосатын орын (разъем) болуы шарт

Ўиналық топологи¤ Ц мұнда жұмыс станци¤лары жел≥ адаптерлер≥ арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады. ƒәл осындай тәс≥лмен магистральға басқа да жел≥л≥к құрылғылар қосыла беред≥. ∆ел≥н≥ң жұмыс жасау процес≥нде тасымалданатын ақпарат жөнелтуш≥ станци¤дан жұмыс станци¤ларының барлық адаптерлер≥не жетк≥з≥лед≥, б≥рақ оны тек адресте көрсет≥лген жұмыс станци¤сы қабылдайды.

∆ұлдыз тәр≥зд≥ топологи¤ Ц мұнда ортақтандырылған коммутаци¤лық түй≥н-жел≥л≥к сервер болуы ти≥с, ол барлық мәл≥меттерд≥ жетк≥зуд≥жүзеге асырады. Ѕұл топологи¤ның артықшылығы Ц кез келген б≥р жұмыс станци¤сының ≥стен шығуы жалпы байланысқа әсер етпейд≥.

∆ұлдыз тәр≥зд≥ топологи¤

∆ұлдыз тәр≥зд≥ топологи¤

—ақиналық топологи¤ Ц мұнда байланысу арналары тұйықталған сақина бойында орналасады. ∆өнелт≥лген мәл≥мет б≥рт≥ндеп барлық жұмыс станци¤ларын аралап шығады да, оны керект≥ компьютер қабылдаған соң жұмыс тоқтатылады. Ѕұл топологи¤ның кемш≥л≥г≥ Ц кез келген б≥р жұмыс станци¤сының ≥стен шығуы жалпы байланысты бұзады.

—ақиналық топологи¤

∆ ∆ - де† ақпаратты тасымалдау үш≥н төмендег≥дей физикалық орта† қолданылады,†† ыңғайлы болу үш≥н байланыс түрлер≥н≥ң салыстырмалы түрде көрсет≥лген сипаттамасына көң≥л бөлей≥к

»нтернет сөз≥ әдетте, жел≥н≥ң физикалық деңгей≥н б≥лд≥ред≥, ¤ғни бұл сөзбен компьютерлерден, кабельдерден және де мәл≥меттерд≥ тасымалдайтын басқа құрылғылардан тұратын аппараттық жабдықтамалар жиынын атайды.

3. ∆ел≥л≥к программалық қамсыздандыру.

Ø ∆ел≥дег≥ компьютерлер жұмысын программа басқарады, ондағы барлық компьютерлерд≥ң б≥р Ц б≥р≥не ж≥берет≥н және қабылдайтын ақпараттарды араласпай, ти¤нақты жетк≥з≥лу үш≥н, олар б≥р т≥л мен Ц ортақ ереже мен байланыс жасау қажет. ќсындай ортақ ереже† жел≥л≥к хаттама деп аталады. Windows 2000 Professional операци¤лық жүйес≥ тұтынушыға әр түрл≥ қызмет көрсетет≥н б≥р пайдаланушыға арналған жұмыс станци¤ларын серверлермен байланыстыруға есептелген.

Ø ∆ел≥мен жұмыс жасағанда компьютер ек≥ рол атқаруы мүмк≥н:

Ј ≈гер компьютер ақпарат алу үш≥н және сервиспен басқа жел≥дег≥† компьютермен байланысса, онда бұндай компьютер жұмыс станци¤сы деп аталады.

Ј ≈гер компьютер басқа жел≥дег≥ компьютерге ақпарат және сервис берсе, онда ол сервер деп аталады.

—ерверлер† әр түрл≥ қызмет† көрсетед≥:

Ј ‘айлды сақтау және беру ( файлды сервер);

Ј Ѕаспадан шығару (баспа сервер≥);

Ј ‘акс мәл≥меттер≥н беру және алу (факс Ц сервер);

Ј Ёлектронды поштаны алу, сақтау және беру† (пошта сервер≥);

Ј —айттарды орналастыру (web - сервер);

—ерверлер көрсеткен жұмысты қызмет деп атайды. Ѕ≥р серверде б≥рден б≥рнеше қызмет атқарылуы мүмк≥н.

—ервер белг≥л≥ б≥р қызмет атқару үш≥н ќ∆ Цг≥† сервер құрамындағы программаны қосу қажет.

†††††††† —ервер қызмет≥не қатынау үш≥н жұмыс станци¤сынан клиент деп аталатын программаны қосу қажет.

—ервер≥ бар, қызмет көрсетет≥н, және клиент компьютерлер≥ бар жерг≥л≥кт≥ жел≥ Ђклиент Ц серверї технологи¤сында құрылған жел≥ деп аталады. ∆ел≥дег≥ әрб≥р компьютермен осы функци¤ларды атқаруға болады, бұндай компьютерлер тең қызмет атқарады. Ѕұндай компьютерлерд≥ б≥р ранголы деп атайды.

4. Windows XP ќ∆ Ц ң жел≥с≥.

омпьютер жел≥ге қосылғаннан кей≥н б≥рнеше рет ≥ске қосылғанда операци¤лық жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol)† сервер≥н ≥здейд≥. ћұндай типтег≥ серверлер компьютерлерге жел≥де б≥р≥н Ц б≥р≥ оңай табу үш≥н адрес менш≥ктейд≥. ≈гер жел≥де DHCP сервер≥ болмаса, онда операци¤лық жүйе автоматты түрде қосылғаннан кей≥н басқа компьютерлерд≥ анықтай алатын режимге ауысады.

n —ервер Ц ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын компьютер. ќртақ ресурстарды пайдалану үш≥н сервер қосулы болуы қажет. ∆ел≥дег≥ жұмыстың көп бөл≥г≥н сервер атқарады.

—тандартты ќ∆ файлды қатынау және баспа қызмет≥не к≥ред≥.

†††††††† ‘айлды қызмет. ‘айлды қызметт≥ң м≥ндет≥ басқа ƒ Цге файлды оқуға, өзгертуге немесе† құруға мүмк≥нш≥л≥к жасау. ейде көптеген компьютерлер б≥р файлмен жұмыс ≥стегенде олар б≥р - б≥р≥не кедерг≥ жасауы мүмк≥н, сондықтан оларға тек оқуға мүмк≥нш≥л≥к беру қажет. јл ол үш≥н файлды қызмет қатынау құқығын шектеу механизм≥н қолданады. Windows XP Ц де клиент қатынау үш≥н шекс≥з каталогты (папканы)† қолдануға болады. Әрб≥р каталогтың файлды қызметт≥ң конфигураци¤сы анықтайтын аты болады және оны ресурс деп атайды.

†††††††† Әр ресурс үш≥н қатынау режим≥ анықталуы мүмк≥н:

Ј тек оқу Ц ақпаратты оқу,† б≥рақ өзгертуге болмайды.

Ј толық ерк≥н қатынау Ц† ақпаратты оқуға, өзгертуге болады.

Ј пароль арқылы қатынау Ц белг≥л≥ ресурспен жұмыс ≥стеу үш≥н пароль б≥лу қажет.

†††††††† Ѕаспа қызмет≥. ейде барлық компьютерге принтер қою мүмк≥н емес. ќсы жағдайда б≥р компьютерге принтер қойылады да басқа компьютерлерге баспадан шығу үш≥н қызмет атқарады. Ѕұндай жағдайды б≥з әс≥ресе компьютер сыныптарында қолданып жүрм≥з.

†††††††† 5. јуқымды компьютерл≥к жел≥.

јуқымды жел≥н≥ң жерг≥л≥кт≥ жел≥ден айырмашылығы жерг≥л≥кт≥ жел≥мен қоса өте алыс (жер шарының кез келген нүктес≥нде) орналасқан компьютермен жұмыс ≥стеуге болады.

†††††††† јуқымды компьютерл≥к жел≥ логикалық үш компонеттен тұрады:

Ј Қолданушылардың жұмыс орны (жәй компьютерлер);

Ј —ерверлер, әр түрл≥ қызмет атқаратын (күшт≥ компьютерлер);

Ј ћәл≥меттерд≥ беру жел≥лер≥.

јуқымды компьютерл≥к жел≥† әр түрл≥ хаттамалармен жұмыс ≥стей алады. әз≥рг≥ уақытта “—–/≤– хаттамасымен жұмыс ≥стейт≥н, ауқымды жел≥ Ц »нтернет† (Internet) баршаға белг≥л≥.

≈нд≥ оның тарихына қысқаша тоқталайық.

DARPA атты американ мекемес≥ 1966 жылы телекоммуникаци¤лық жел≥лерд≥ң жобасын ұсынды. ќнда компьютерлерд≥ б≥р-б≥р≥мен өте үлкен қашықтықтар арқылы б≥р≥кт≥р≥п, орналастырылды. ∆үздеген мамандардың жұмыстарының нәтижес≥нде 1969 жылы алғашқы аймақтық ARPANet компьютерл≥к жел≥с≥ пайда болды. ќл әскери мақсатта пайдаланылды және онда қашықтықта орналасқан компьютерлерге түрл≥ программаларды ж≥беру, электрондық хабарламаларды ж≥беру және жүйеге ену құқықтарын қолданушы жүзеге асыра алады.

јл, 70-жылдары† ARPANet принцип≥ басқа аймақтарда орналасқан компьютерл≥к† жел≥л≥ер енг≥з≥лд≥. Ѕұның жалғасы, ¤ғни 80 Ц жылдары »нтернетт≥ң пайда болуына әкел≥п соқты. ќнда жұмыстың жалпы протоколдары қамтамасыз ет≥лд≥.

Ѕүк≥ләлемд≥к жел≥н≥ң даму тарихын 4 кезеңге бөлем≥з:

≤ кезең (1969-1983 жж.) Ѕұл кезеңде ARPAInternet жел≥с≥ пайда болды. ќл әскери және ғылыми салаларға† пайдаланылды. Ѕ≥рақ оның деренктерд≥ ж≥беру каналының дамуы өте әлс≥з болды. —ондықтан жоғары бағалы компьютерлермен жұмыс жасау қиындық келт≥рд≥.

≤≤ кезең (1983-1989 жж.) ћұнда ARPANet 185 компьютерд≥ң орталығына айналды. ќл орталықтар јҚЎ-да, јнгли¤да және Ќорвеги¤да орналасқан. ∆ел≥л≥р бойынша деректерд≥ ж≥беру телефондық каналдар немесе байланысты спутникт≥к каналдары арқылы† жүзеге асты. —онымен, бұл кезеңде жұмыс протоколдары жет≥лд≥р≥лд≥.

≤≤≤ кезең (1989-1994 жж.) Ѕұл кезең WWW қызмет≥н≥ң пайда болуымен байланысты. ƒеректерд≥ ж≥беру мен қарым-қатынас басқа кезеңдермен салыстырғанда анағұрлым ықшамдала бастады. јл 1986 жылы бүк≥ләлемд≥к компьютерл≥к жел≥ »нтернетт≥ң пайда болуы деп жари¤ланды. јталған жаңалыққа байланысты 1991 жылы ARPANet б≥ртұтас жел≥ рет≥нде қолданылмайтын болмайды.† 90 жылдардың орта шен≥нде видеоконференци¤ пайда болды. јқпараттарды дыбыс арқылы жетк≥зуде оның мүмк≥нд≥г≥н пайдалануға болады. Ѕұл кезең WWW интерактивт≥к қызмет≥ арқылы қарым-қатынастар ти≥мд≥ болды және »нтернетке қосылған қолданушылар саны тез өст≥.

≤V кезең (1994-1996 жж) Ѕұл кезең қолданушылар арасындағы қарым-қатынас тәс≥л≥н арттырумен сипатталады. ћұнда көпөлшемд≥ интерактивт≥к модель VRML пайда болды.

†††††††† Үш≥нш≥ және төрт≥нш≥ кезеңдер аралығында –есейде »нтернет жел≥с≥ қолданыла бастады. –есейде 1990 жылы Ђ—овам “елепортї компани¤сы электрондық хабарларды жетк≥зу (off †line) мүмк≥нд≥г≥мен шектелген бүк≥ләлемд≥к жел≥ге ену кезең басталды. јл 1994 жылы хабарларды өңдеу, ж≥беру және қабылдап алу процестер≥н қамтамасыз етет≥н on line режим≥ пайда болды.

»нтернет жел≥с≥н сипаттау үш≥н оны телефон жүйес≥мен салыстыру қалыптасқан. ∆алғыз телефон компани¤сы болмайтыны си¤қты »нтернет компани¤сы да тек б≥реу емес. ƒүниежүз≥л≥к немесе мемлекетт≥к телефон жүйес≥н≥ң иес≥ к≥м? ≈шк≥м де емес. Әрине, оның бөл≥ктер≥н б≥реулер иеленед≥, б≥рақ жүйеге толық ешк≥м ие емес, бұл жүйе өзара кел≥с≥марқылы ортақ пайдалануға арналаған. ƒүниежүз≥ндег≥ ≥р≥ телефон компани¤лары б≥р≥г≥п, Ђтелефон жүйес≥ї қалай пайдаланатыны жөн≥нде кел≥с≥п отырады, ¤ғни әр елд≥ң кодын, төлейт≥н ақшасын, мұхитаралық кабел құнын - к≥мдер, қалай бөл≥с≥п көтерет≥н≥н және де әр елд≥ң телефон жүйес≥н≥ң қосылу техникалық мәселелер≥н б≥р≥г≥п анықтап отырады. »нтернет жел≥с≥ де дәл осы телефон жүйес≥ тәр≥зд≥ басқарылады.

»нтернетт≥ пайдаланудың нақты себептер≥ өте көп. ћысалы: с≥зд≥ң Ѕурабайға барып дем алғыңыз кел≥п отыр, сол жердег≥ аквалагпен жүзуге ыңғайлы орын туралы б≥лг≥ң≥з келед≥ дей≥к. ќлай болса, Ђscubaї (акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмк≥н сонда демалған б≥реу мәл≥мет берген болар, әйтпесе сұрағыңызды сонда енг≥з≥п күт≥ң≥з. Ѕ≥реу с≥зге жауап бер≥п қалар (үлкен ықтималдықпен жауап алатыныңызға сенг≥м≥з келед≥). »нтернетт≥ң бар мүмк≥нд≥г≥н, онда жиналған мәл≥меттерд≥ де түгел айтып беру қиын. ќның үст≥не күнбе-күн оған жаңа мәл≥меттер кел≥п түс≥п жатады.

1990 жылдан бер≥ интернет өз көлем≥н жыл сайын ек≥ есе арттырып отыр. Қаз≥рг≥ кезде желлер коммерци¤лық нег≥зде жұмыс ≥стейд≥, б≥рақ оны халықаралық ISOC (Internet Society) қоғамдық ұйымы бақылайды. »нтернет құрамына к≥рет≥н әр түрл≥ компьютерлерд≥ң б≥р Ц б≥р≥мен үйлес≥мд≥ түрде байланысып, өзара мәл≥мет алмасуы “—–/≤– хаттамалары көмег≥мен жүрг≥з≥лед≥. †(»нтернетт≥ң шығу тарихын айту қажет)

»нтернет жүйес≥ аппараттық және бағдарламалық жабдықтамалардың көмег≥мен электрондық пошта жұмысын ұйымдастырып, электрондық хабарландырулар, жарнамалар беру, телеконференци¤лар өтк≥зу тәр≥зд≥ әр түрл≥ ақпараттық қызмет түрлер≥н көрсетед≥.

†††††††† »нтернеттен басқада ауқымды жел≥лер бар:

Ј †Fidonet - эксперименталь жел≥, қолданушы Ц энтузиасттар құрған;

Ј Үлкен компани¤лардың корпаративт≥ жел≥с≥, мысалға SCN (Siemens Corporate Network)

6. »нтернетпен байланыста физикалық принцип≥.

†††††††† “≥келей ауқымды жел≥мен байланыс өте қымбат, сондықтан компьютерлер »нтернетпен† интернет Ц провайдер арқылы байланысады.

†††††††† »нтернет Ц провайдер† Ц бұл компьютерл≥к торап (узел), клиент компьютерлерд≥ әр түрл≥ байланыс т≥збег≥н қолданып »нтерентпен† қосуға мүмк≥нш≥л≥к жасайды.

†††††††† —ондықтан клиент† компьютерде »нтернетпен жұмыс ≥стеу үш≥н байланыс т≥збег≥мен қосатын жабдық болса болғаны.

ез келген компьютерд≥ »нтернетке қосып,† электронды поштаның, бүк≥ләлемд≥к өрмектордың немесе басқа да жел≥ қызмет түрлер≥н≥ң тұтынушысы болып т≥ркеуд≥ жел≥

қызмет≥н ұйымдастырушылар Ц провайдерлер орындайды. ќлар ≥р≥ қалаларда, жерд≥ң жасанды сер≥г≥ көмег≥мен байланыс және жел≥л≥ байланыс тораптарында орналасқан. Қаз≥р Қазақстанда 20 Ц дан астам операторлар интернет провайдер қызмет≥н орындауда. ќлардың ≥р≥лер≥не ЂЌұрсатї, ЂҚазақтелекомї, Ђјлтелї және Ђ—ј телекомї жатады.

ѕровайдермен қосу үш≥н төмендег≥дей байланыс түрлер≥ болады:

†††††††† ћодем арқылы байланыс.

ћодемдер жай телефон арналары арқылы »нтернетке қосылып, онымен мәл≥мет алмасу мүмк≥нд≥г≥н беред≥. Ђћодемї деген сөз осы құрылғының қызмет≥не байланысты шыққан, ол Ђмодул¤тор/демодул¤торї сөздер≥н≥ң қысқаша түр≥. ћодем дербес компьютерден шыққан цифрлық сигналдарды жалпы телефон арналары арқылы тасымалданатын аналогтық сигналдарға түрленд≥ред≥. јл ек≥нш≥ модем қабылданған сигналдарды қайтадан цифрлық формаға ауыстырады.

ћодеммен жабдықталған кез келген компьютер иес≥ телефон арқылы провайдермен байланысып, интернет жүйес≥ қызмет≥н пайдалана алады.

Қарапайым модемге қарағанда ADSL† модем≥ сигнал құрмайды, б≥рден телефон т≥збег≥ арқылы сан түр≥нде беред≥.† Ѕұл модемн≥ң тағы б≥р өзгеш≥л≥г≥ »нтернетпен байланыста телефон бос болады. ADSL - байланыстың теори¤лық жылдамдығы(провайдерден қолданушыға дей≥н)† 7 ћбайт/с (ал шын мән≥нде 1 ћбайт/с).

јумақтық† (кампусты) жерг≥л≥кт≥ жел≥ Ц Global Ethernet. јумақтық (кампусты) жерг≥л≥кт≥ жел≥ »нтернетт≥ шлюз арқылы байланысады.Әр түрл≥ жел≥лерд≥ түй≥ст≥руд≥ шлюз деп атайды. Ўлюздер б≥р жел≥ден қабылданған деректер форматын басқа жел≥дег≥ деректер форматына түрленд≥ред≥.

†††††††† орпаративт≥ жел≥ иелер≥, »нтернетке байланыстың кең мүмк≥нд≥г≥н қолдану мақсатында қосылады. Ѕұл жағдайда корпаративт≥ жел≥ге рұқсат ет≥лмеген сырттан қосылудан қорғау мәселес≥ туындайды. ќсындайда шлюзд≥к компьютер жел≥ әк≥мд≥г≥ рұқсат берген ақпаратты ғана өтк≥зуд≥ қамтамасыз етет≥н бранмауэр рөл≥н атқарады.

††††††††

Ұ¤лы байланыс арқылы »нтернетке шығу технологи¤сы.

ҰяЋџ қатынау. Ѕұл байланыс көп жағдайда жалпыға ортақ орындарда (аэропорт, қонақ үй≥, сауда орындары, офистер, клубтар) қолданылады. »нтернетпен жұмыс кез≥нде ≥р≥ компани¤лардың, фирмалардың қызметш≥лер≥ б≥р орыннан ек≥нш≥ орынға ауысып отыруына байланысты.

»нтернетт≥ң көрсетет≥н қызмет≥.† »нтернетт≥ң көрсетет≥н қызмет≥ алуан түрл≥, соның ≥ш≥нде кең танымал:

Ј Ёлектронды пошта (e-mail) Ц Ёлектронды хатты алу және ж≥беру;

Ј јлыс компьютерден файлдарға қатынау қызмет≥ (Ғ“–);

Ј Әлемд≥к тор (WWW)

Ј »нтернет арқылы хабарласу (≤– Цтелефон, немесе VoIP);

Ј Ёлектронды коммерци¤ және банкадағы есептеу шотын басқару;

Ј јқпаратты ≥здеу (web Ц бет, файлдар, қолданушылар және т.б.)

Ј (STRIM Ц TM) —ұраныс бойынша бейне және аудиосигналдарды алу;

Ј Қолданушылар арасында файлдармен алмасу (Ђпирингт≥ жел≥лерї) және т.б.

7. Ёлектронды пошта.

†††††††† Қаз≥рг≥ электрондық пошта кең≥нен қолданылып келе жатыр. ѕоштаның не екен≥н б≥лем≥з. ќл, кем дегенде, ек≥ абонентке мәл≥мет алмасуға мүмк≥нд≥к берет≥н кәд≥мг≥ байланыс құралы. ћұнда мәл≥мет алмасу жүзеге асуы үш≥н адрес≥ көрсет≥лген хат жазылып, оны пошта жәш≥г≥не салу керек. ќдан хат пошта жәш≥г≥не жетед≥. Ѕұл процест≥ жылдамдату үш≥н телефон құлақшасын көтер≥п, керект≥ нөм≥рд≥ терем≥з, егер дұрыс байланыс орнатылса, б≥зд≥ң абонент≥м≥з айтатын сөз≥м≥зд≥ естид≥. Ёлектрондық поштаның ең елеул≥ ерекшел≥г≥ Ц оның жылдамдығы. ќның жылдамдығы телефонмен б≥рдей, б≥рақ мұнда ек≥ жақтағы абоненттерд≥ң б≥р сәтте болуы қажет емес. ќған қоса мұнда хабарламаның көш≥рмес≥ жазбаша жетк≥з≥лет≥нд≥ктен, оны сақтап қоюға, б≥рден б≥рнеше абонентке беруге немесе әр≥ қарай тағы да басқаларға жетк≥зуге болады. ќсылардың бәр≥ де жер шарының кез-келген нүктес≥не б≥рнеше минут ≥ш≥нде м≥ндетт≥ түрде жылдам жетк≥з≥лет≥н≥н ашып айту керек.

Ёлектрондық пошта жүйес≥:

Ј қолданушы агент≥ - әрб≥р тұтынушыға мәл≥меттерд≥ оқуға және жаңасын құрастыруға мүмк≥нд≥к беред≥;

Ј тасымалдау агент≥ Ц мәл≥меттерд≥ б≥р компьютерден ек≥нш≥ компьютерге жетк≥зед≥;

Ј жетк≥зу агент≥ Ц мәл≥меттерд≥ оны алушының пошта жәш≥г≥не салып кетед≥.

Қолданушы агент≥ Ц тұтынушыларға мәл≥меттерд≥ оқуға және ж≥бер≥лет≥н пошталық хабарларды құрастыруға мүмк≥нд≥к берет≥н программалар жиыны.

“асымалдау агенттер≥ Ц поштаны қолданушы агенттерден қабылдап алып, оны алушылардың адрестер≥н анықтап, мәл≥меттерд≥ әр≥ қарай тасымалдау мақсатында басқа компьютерлерге жетк≥зуд≥ қамтамасыз етет≥н программалар жиыны. Ѕұлар басқа тасымалдау агенттер≥нен кел≥п түскен мәл≥меттерд≥ де қабылдап алады.

∆етк≥зу агенттер≥ Ц поштаны тасымалдау агенттер≥нен қабылдап алып, оны ти≥ст≥ пайдаланушыларға жетк≥зет≥н программалар тобы. ѕошта нақты тұлғаға,† таратылу т≥з≥мдер≥не, файлға, программаға, т.с.с. жетк≥з≥лу≥ мүмк≥н.

Ѕөрл≥ ауданы бойынша электронды пошта арқылы хабарласу мүмк≥н екен≥н мына суреттен көруге болады.

ќбл÷»—ќ

2.3. омпьютерл≥к жел≥лерд≥ оқыту әд≥стемес≥

Ѕүг≥нг≥ күн≥ педагогикалық процест≥ң б≥р маңызды бөл≥г≥ болып мұғал≥мн≥ң оқушылармен өзара қарым-қатынас жасауының жеке тұлғаға бағытталаған түр≥ саналады.† Қаз≥рг≥ кезде адамды қалыптастырғаннан гөр≥ оны жет≥лд≥ру, дамыту керек, тәрбиеленуш≥н≥ң өм≥рл≥к және кәс≥би түрде өз орнын анықтауын жүзеге асыруына көмектесу қажет.

†††††††† —оңғы кезде жас өсп≥р≥мдер сабақта жай ғана тыңдаушы рөл≥нде отырғысы келмейд≥, оларды мұғал≥мн≥ң айтқандарын, дайын рецептерд≥ жазып алу қызықтырмайды. ќлар материалдармен танысу кез≥нде өздер≥н≥ң жеке жұмыс ≥степ, ойлау қаб≥леттер≥н де көрсете алатын, ≥зден≥сте болғанын жүзеге асыра алатын оқытудың жаңа түрлер≥н күтед≥.

†††††††† Ђ≈шб≥р адамға б≥л≥м алу мен жет≥лу жай бер≥ле салмайды немесе тек айтумен ғана ≥ске аспайды. ќған қол жетк≥зуге тырысатын әрб≥р жан соған өз еңбег≥мен, өз күш≥мен ұмтылуы ти≥сї, - деп ƒистерверг айтқан болатын.

†††††††† —ондықтан жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәс≥л керек, жаңа педагогикалық ≥зден≥стер мен иде¤лар қажет, мұғал≥м рол≥н арттыратын процесс жүрг≥з≥лу≥ ти≥с, бұрынғы педагог-информатордан қаз≥рг≥ кездег≥ оқушыларға арналған технологи¤ларды пайдалана алатын ұйымдастырушы педагог дәрежес≥не көтер≥лу керек.

†††††††† ѕедагогикалық тұрғыдан алғанда, бүг≥нг≥ күн≥ б≥л≥м беру технологи¤ларының көптеген жет≥ст≥ктер≥н игермей, сауатты маман болу мүмк≥н емес.

†††††††† ћектепте компьютерд≥ оқыту процес≥нде пайдалану мәселес≥ үлкен п≥к≥рталас† туғызды. ейб≥р адамдар мектепт≥ компьютерленд≥ру оқушылардың жалқаулығын туғызады, - деп п≥к≥р туғызса, ал енд≥ б≥реулер≥ компьютерд≥ оқыту процес≥не пайдалану оқушылардың белсенд≥л≥г≥н туғызады деген ойлар айтылды.

†††††††† јкадемик ј. ѕ. ≈ршов 80-жылдарды мынадай ой айтқан болатын: Ђ омпьютер Ц баланың интеллект≥с≥н арттырудағы көмекш≥с≥ әр≥ досыї.

†††††††† Ѕүк≥л әлемде мектепте компьютерлер пайдалану тәж≥рибес≥ мынадай болжам айтқан: компьютер, б≥р≥нш≥ден, оқушыға қарындаш немесе қалам құралы рет≥нде қолданылса, ал ек≥нш≥ден, оқыту процес≥нде көр≥нбейт≥н ақпараттық процестер арқылы оқушының қызығушылығын туғызатын құрал рет≥нде қолдануға болады.

†††††††† Қаз≥рг≥ кездег≥ компьютерл≥к технологи¤ның б≥л≥м беру жүйес≥н дамыту ≥с≥не берер≥ ұшан тең≥з. ез≥нде . ƒ. ”шинский: Ђбала табиғаты көрнек≥л≥кт≥ қажет етед≥ї, - деген болатын. өрнек≥л≥к схемалар, кестелер немесе суреттермен шектел≥п қала алмайды, олар қозғалыссыз, статикалық түрде тұр, қаз≥рде олар ғылыми танымдық түрде болса да, бала жанына жақынырақ ойын түр≥нде болуы ти≥с. Ѕ≥л≥м беру ≥с≥нде ақпараттық технологи¤лардың оқытудың дифференциалдық және жеке адамға бағытталған түрлер≥н жүзеге асыра алатын мүмк≥нд≥ктер≥ бар. ћұғал≥м сабақта әрб≥р балаға дараланған схема бойынша ти¤нақты түрде талдауға қол жетк≥зет≥н жаңа мәл≥меттермен жеке жұмыс ≥стеу мүмк≥нд≥г≥н бере алады.

†††††††† ћұғал≥м компьютер жел≥с≥ арқылы әрб≥р оқушымен тығыз байланыста болғандықтан, ол оқытуға ти¤нақты түрде көң≥л бөл≥п, әрб≥р баланың жеке деңгей≥н анықтап, оларға жеке шаралар қолдануына да мүмк≥нд≥к болады.

†††††††† Қаз≥рг≥ кезде жаңа ақпараттық технологи¤лар енг≥зу оқушылардың мүмк≥нд≥ктер≥ мен талаптарын компьютер арқылы жүзеге асыруды жылдамдатып болашаққа қарай екп≥нд≥ қадам жасатып отыр. ќл үш≥н б≥г≥нг≥ күн≥ сабақ беруд≥ң жаңа тәс≥лдер≥н жасау бағытында жақсы жұмыс ≥стеу қажет, олар оқушылардың б≥л≥м деңгей≥н, шығармашылық қаб≥леттер≥н арттырып компьютерд≥ де тез игеруге жағдай жасап отыр. Өз тәж≥рибем≥зде бер≥лген тақырыпты оқытуда төмендег≥дей оқыту технологи¤ларын қолданып келем≥з.

јтауы	ћақсаты	ћән≥	ћеханизм≥
ƒаралап оқыту	ќқушылардың танымдық, шы-ғармашылық ой - өр≥с≥н дамыту	ќқу -танымдық м≥ндеттерд≥ дәйек-т≥ және мақсаткер-л≥кпен ұсыну	≤зден≥ст≥к әд≥стер; танымдық м≥ндеттер қою, ой операци¤ларын жүзеге асыру
ћодульд≥к оқыту	ќқытуды оңтай-ландыру, жеке тұлғаның ойлау деңгей≥н бей≥м-деу	ќқушының жеке жұмысын ≥зден≥м-паздықпен орын-дауы	ћәселел≥к әд≥с, жеке қарқынмен жұмыс
ƒамыта оқыту	∆еке тұлғаны және оның қа-сиеттер≥н, ойлау қаб≥лет≥н дамыту	Ѕ≥л≥м≥н, б≥л≥кт≥л≥к-тер≥н шығарма-шылық ойлау қаб≥-лет≥ арқылы әлеу-мет≥н жет≥лд≥ру	ќқушыларды алуан түрл≥ ой қызмет≥ түр≥не тарту
—аралап оқыту	ќйлау қаб≥лет≥н және т.б. қаб≥-леттер≥н дамыту-ға оңтайлы жағ-дай туғызу	Ѕағдарламалық материалды әр түрл≥ жобадағы деңгейде ұсыну, м≥ндетт≥ деңгейден төмен емес	∆еке дара оқыту әд≥стер≥
ќйын арқылы	Ѕ≥л≥мд≥, б≥л≥кт≥, дағдыны игеру-д≥ң тұлғалық Ц қызметт≥к сипа-тын қамтамасыз ету	јқпараттар ≥здеу-ге, өңдеуге, игеру-ге бағытталған өз бет≥нше атқарыла-тын танымдық қызмет	Ўығармашылық қызметке тартатын ойын әд≥стер≥

††††††††

ќйын:† ќқушының ≥шк≥, сыртқы, белсенд≥л≥г≥н бөле Ц жара, б≥р Ц б≥р≥нен ажырата қарауға болмайтыны байқалады. Ќақтылап айтсақ, баланың ойы, қабылдауы, дағдысы ең алдымен сырттан болатын әсерлерд≥ң нег≥з≥нде ≥шк≥ әсерлерд≥ туғызып, қабылдау белсенд≥л≥г≥н арттырады. ≈гер сыртқы әсер солғын болса, ≥шк≥ әсерд≥ң де солғын болары сөзс≥з. —ондықтан ј.ћакаренконың†††† Ђбала ойында қандай болса, өм≥рде де сондай болады, үлкендерд≥ң жұмыстағы, қоғамдық өм≥рдег≥ қызметкерл≥г≥, қайраткерл≥г≥ баланың ойынымен теңї деген п≥к≥р≥н шындықтан алшақ деп түс≥ну қиын.

ќйлау қаб≥лет≥н дамыту Ц аса маңызды мәселе, себеб≥, ол болашақ маманның өз≥н - өз≥ танытуға, ойлау ерк≥нд≥г≥н≥ң ұшқырлығына, қи¤лдауға, шығармашылық еңбег≥н≥ң нәтижел≥ болуына, ≥зден≥мпаздығына т≥келей әсер етер≥ даусыз.

†††††††† ƒамыта оқыту.

Ѕ≥р≥нш≥ деңгейд≥ң тапсырмалары б≥л≥мн≥ң минималдық шег≥, ол мемлекетт≥к стандарт талабына сай оқушының жас ерекшел≥г≥не сәйкес болады. Ѕұл деңгеймен сынып оқушылары толықтай жұмыс жүрг≥зе алады.

≈к≥нш≥ деңгейд≥ң кезең≥не көтер≥лгенде тапсырмалар күрделене түсед≥. ќқушы өз бет≥мен жұмыс жасауға көшед≥. ќқушы бойына ойлау, таным, дағдылары қалыптаса бастайды.

Үш≥нш≥ деңгей оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтер≥н≥ң айқын көр≥ну≥мен, қисынды ойлау дәрежес≥н≥ң жоғары болуымен, өз жеке басының белсенд≥л≥г≥мен, өз ≥с≥не талдау жасай б≥лу≥мен, б≥л≥мд≥ жаңа жағдайға пайдалануымен сипатталады. ќқушы талдау, жинақтау, салыстыру си¤қты танымдық әд≥стермен жұмыстар жүрг≥зед≥.

“өрт≥нш≥ деңгей қаб≥летт≥, дарынды, ≥зденг≥ш, талантты оқушыларға арналған саты. Ѕұл сатыға сыныптағы өз бет≥мен жұмыс жүрг≥зет≥н ұшқыр ойлы оқушылар ғана† көтер≥ле алады.

Ѕ≥зд≥ң тәж≥рибем≥зде төрт≥нш≥ деңгейге† көб≥не көп б≥р сыныптан тек 3 - 4 оқушы ғана бұл деңгейге жете† алды. Ѕұндай оқушылардың б≥рнеше сабақты б≥р≥кт≥р≥п б≥р жұмысты жасауы үлкен жет≥ст≥к деп ойлаймыз. Ѕұл жұмыстарды б≥р≥кт≥р≥п курстық жұмыстар деп атадық. ћысалы, Ђ“абиғат а¤сындаї - әсем де, кербез табиғатты суреттеу≥, информатика, географи¤, қазақ әдебиет пәндер≥н≥ң б≥р≥кт≥р≥лу≥;† ЂҚош бол,† а¤улы мектеб≥мї - †11 сыныптардың мектепке арналған жұмысы, сурет, сызу† және информатика пәндер≥н≥ң б≥р≥кт≥р≥лу≥; Ђ‘изика - 7ї -† 7 сыныптарға арналған жұмыс: мұнда физика, информатика пәндер≥н≥ң б≥р≥кт≥р≥лу≥, интернетт≥ қолданумен б≥рге жүред≥;† Ђ»нтернетї - †интернет жүйес≥мен таныстыру, информатика пән≥;† Ђјй -† жер сер≥г≥ї -† астраноми¤, қазақ т≥л≥, орыс т≥л≥, информатика пәндер≥н≥ң† б≥р≥кт≥р≥лу≥, оның ≥ш≥нде интернет жүйес≥н қолдану және т.б. Ѕұндай шығармашылық ойлау нәтижес≥нде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейд≥.

†“оқсан ауыз сөзд≥ң тобықтай түй≥н≥: белг≥л≥ педагог .”шинскийд≥ң† Ђћұғал≥м - өз≥н≥ң б≥л≥м≥н үзд≥кс≥з көтер≥п отырғанда ғана мұғал≥м, ал оқуды, ≥зденуд≥ тоқтатысымен оның мұғал≥мд≥г≥ де жойыладыї деген п≥к≥р≥не сай келед≥.

††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††

—абақтың тақырыбы: омпьютерл≥к жел≥лер.

†††† Ѕұл сабақтың мақсаты оқушыларға компьютерл≥к жел≥лер тарауын қайталап, оқушылардың б≥л≥м≥н тексеру.

үт≥лет≥н нәтиже:

1. ќқушылар компьютерл≥к жел≥лермен ерк≥н байланыс жасайды;

2. »нтернет және оның мән≥н, байланыс құралдарын б≥лед≥;

3. Ёлектрондық пошта құра алады.

—абақтың әд≥с≥: —ын тұрғысынан ойлау стратеги¤ларын қолдану.

—абақтың түр≥: тест технологи¤сын пайдалану.

—абақтың жоспары:

1. Қызығушылығын о¤ту.

¬енн диаграммасын толтыру.

2. ћағынаны тану.

“ест тапсырмаларын орындау.

3. ќй толғаныс.

Ђ убизмї әд≥с≥.

Ѕағалау.

Ѕ≥р≥нш≥ бөл≥м≥ бойынша оқушылар компьютерл≥к жел≥лерд≥ң б≥р-б≥р≥нен айырмашылығы мен ұқсастықтарын жазып, кесте толтырады. †††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††

†жерг≥л≥кт≥

†жел≥†††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††† ауқымды жел≥

†††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††† ††††††††††††††††††††††††††аймақтық жел≥†

≈к≥нш≥ бөл≥м≥ бойынша оқушыларға үш нұсқада тест жұмыстары үлест≥р≥лед≥.

“ест є1

Ø 1. јуқымды (глобальды) компьютерл≥к жел≥де компьютерлер арасында байланыс орнату үш≥н мынадай ресурстар қажет:

а) компьютер, модем, жел≥де жұмыс ≥стеуд≥ сүймелдейт≥н программалық жабдықтамалар;

ә) компьютер, жел≥л≥к адаптер, байланыс арнасы (каналы), осыларға сәйкес программалық жабдықтамалар*,

б) компьютер, модем, жел≥л≥к адаптер;

в) компьютер, телефондық аппарат, интернет Ц карта.

Ø 2. ћодем мынадай қызмет атқарады:

ј) ћодул¤ци¤ жасайды (ек≥л≥к информаци¤ны аналогтық түрге айналдыру)

Ә) демодул¤ци¤ жасайды (аналогтық информаци¤ны ек≥л≥к түрге айналдыру)

Ѕ) модул¤ци¤ және демодул¤ци¤ жасайды*;

¬) сигналдарды күшейту.

Ø 3. “елефон арнасы арқылы байланыса алатын компьютерлер б≥р Ц б≥р≥мен қандай хаттамамен мәл≥мет алыса алады?

ј) IP††††††††††

Ә) “—–/IP*

Ѕ) “—–

¬) URL

Ø 4. “—– хаттамасы қандай қызмет атқарады?

ј) мәл≥меттерд≥ б≥рнеше бөл≥ктерге бөлед≥

Ә) мәл≥меттерд≥ жөнелту ≥с≥н атқарады*

Ѕ) мәл≥меттерд≥ б≥р жүйеге келт≥ред≥

¬) мәл≥меттерд≥ құрастырады

Ø 5. »нтернет жел≥с≥мен жұмыс ≥стеу үш≥н ... болу керек.

ј) компьютер, модем, телефон*

Ә) компьютер, сканер, модем

Ѕ) компьютер, телефон

¬) компьютер, модем, принтер

Ø 6. —ерверд≥ң б≥р≥нш≥ бет≥не жазылатын адрес?

ј) ≤– адрес≥

Ә) URL адрес≥*

Ѕ)† DNS адрес≥

¬) SRL адрес≥

Ø 7. ≈к≥ жел≥н≥ң мәл≥мет алмасуының ережелер≥н, ақпарат форматтарын, принцип≥н анықтау заңдылығы

ј) жел≥ торабы

Ә) протокол* (хаттама)

Ѕ) ақпараттық сервер

¬) провайдер

Ø 8. Ѕ≥рдей хаттамаларды пайдаланатын жел≥лерд≥ байланыстыратын компьютер?

ј) сервер

Ә) жел≥ торабы*

Ѕ) провайдер

¬) протокол

Ø 9. Ѕелг≥л≥ б≥р мәселеге арналған мәл≥меттер жиыны

ј) протокол

Ә) провайдер

Ѕ) телеконференци¤

¬) броузер

Ø 10. √ипермәт≥нд≥ көру программасы

ј) интернет

Ә) броузер*

Ѕ)Netscape Navigator

¬) ∆ерг≥л≥кт≥ жел≥

“ест є2

Ø 1.»нтернетке к≥рет≥н әрб≥р компьютерд≥ң төрт блоктан тұратын өз адрес≥

ј) ≤– адрес≥*

Ә) URL адрес≥

Ѕ)† DNS адрес≥

¬) SRL адрес≥

Ø 2. »нтернет мәл≥меттер≥н жең≥л көруге болатын графикалық интерфейс мүмк≥нд≥г≥н берет≥н жел≥

ј) INTERNET

Ә) ARPANET

Ѕ)WWW*

¬)USENET

Ø 3. http://www.soccer.ru/dinamo/rus/index.html† адрес≥ндег≥ index.html нен≥ б≥лд≥ред≥?

ј) протокол

Ә) адрест≥ң доменд≥к бөл≥г≥

Ѕ) серверд≥ң каталог аты

¬) Wев† парақтары файлының аты*

Ø 4. —ерверд≥ң сыртқы функци¤сына не жатады?

ј)† ақпаратты сақтау

Ә) ақпаратты көру

Ѕ) ақпаратты тасымалдау*

¬) ақпаратты көш≥ру

Ø 5.∆ел≥дег≥ пакеттерд≥ң адрестелу≥н ≥ске асыратын хаттама?

ј) “—–

Ә) “—–/≤–

б) ≤–*

¬) URL

Ø 6.∆ел≥ге қосылған компьютерлерде қандай адрес тұрақты болады?

ј) URL адрес≥

Ә) ≤– адрес≥*

Ѕ) DNS адрес≥

¬) SRL адрес≥†

Ø 7.јқпаратты сақтау серверд≥ң қандай функци¤сын орындайды

ј) сыртқы

Ә) ≥шк≥*

Ѕ) ортаңғы

¬) ешқандай

Ø 8.ѕровайдер торабымен дербес компьютерд≥ң байланысын

†қамтамасыз етет≥н құрылғы?

ј) сканер

Ә) монитор

Ѕ) модем*

¬) процессор

Ø 9. өптеген ақпараттар түрлер≥ жинақталған арнаулы компьютер

ј) ақпараттар сервер*

Ә) клиент Ц сервер

Ѕ) Pentium 2/350 ћ√ц

¬) модем

Ø 10. ерект≥ парақты ≥здеп табу қай адреспен анықталады

ј) SRL адрес≥

Ә)† URL адрес≥

Ѕ) IP адрес≥

¬) DNS адрес≥

“ест є3

Ø 1.»нтернетпен қосылуды жүзеге асыратын заңды тұлға

ј) сервер

Ә) протокол

Ѕ) провайдер*

¬) модем

Ø 2. Web сайт жасауға арналған программалау т≥л≥не гипермәт≥нд≥к белг≥леу т≥л≥

ј) HTML*

Ә) HTTP

Ѕ) Pascal

¬) Java

Ø 3. ∆ел≥н≥ң компьютермен байланысы қанша кабель арқылы жүред≥?

ј) 6††††††††††††† Ә) 3†††††††††††††††† Ѕ) 2†††††††††††††† †¬) 4

Ø 4. ∆ел≥н≥ң ақпараттық компонеттер≥

ј) компьютер түрлер≥нен, олардың құрылғыларынан, байланыс арналарынан, байланыс тет≥ктер≥нен тұрады*

Ә) компьютер түрлер≥нен, олардың құрылғыларынан, тек электрл≥к тет≥г≥нен тұрады

б) компьютер түрлер≥нен, байланыс арналарынан, механика тет≥ктер≥нен тұрады.

¬) компьютер түрлер≥нен, олардың құрылғыларынан, саймандар тақтасынан тұрады.

Ø 5. Web парақтарын қарап отырып, вирус жұқтырып алу мүмк≥н бе?

ј) и¤

Ә) жоқ*

Ѕ) кейде

¬) дұрыс жауабы жоқ

Ø 6. Ёлектронды почтаны қолдану кез≥нде одан зи¤н шегуге бола ма?

ј) и¤*

Ә) жоқ

Ѕ) кейде

¬) дұрыс жауабы жоқ

Ø 7. Ѕ≥р адамның менш≥г≥ндег≥ өз≥нд≥к URL адрес≥ бар World Wide Web парақтарының жиыны

ј) сайт*

Ә) адрес

Ѕ) торап

¬) парақ

Ø 8. »нтернетт≥ң дамуы мен таралуы қанша бағытта жүред≥?

ј) 4††††††† Ә) 3*†††††††††††††† Ѕ) 2†††††††††† ¬) 5

Ø 9. УURL† адрес≥ табылмай жатырФ деген хабарлама нен≥ б≥лд≥ред≥?

ј) ондай адрес жоқ дегенд≥ б≥лд≥ред≥

Ә) адрест≥ң қажетс≥зд≥г≥н б≥лд≥ред≥

Ѕ) ол әл≥ а¤қталмаған, қате тер≥лген дегенд≥ б≥лд≥ред≥*

¬) жауаптар арасында дұрысы жоқ

Ø 10. Ѕ≥р Ц б≥р≥мен қашықта, мыңдаған шақырымда орналасқан б≥рнеше жерг≥л≥кт≥ жел≥лерд≥ байланыстыратын жабық жел≥ түр≥

ј) корпоративт≥к жел≥*

Ә) ауқымды жел≥

Ѕ) жерг≥л≥кт≥ жел≥

¬) компьютерл≥к жел≥

ќсы сабақтың соңында оқушылардың тест жұмыстары тексер≥л≥п, бағаланады.† Үш≥нш≥ Ђ убизмї әд≥с≥ бойынша кубтың алты қырындағы сұрақтарға жауап беру арқылы сабақты қорытындылаймыз.

1. омпьютерл≥к жел≥ неше түрге бөл≥нед≥ және әр түр≥н сипаттаңыздар?

2. ∆ел≥мен байланыс жасау түрлер≥н атаңдар?

3. јуқымды жел≥ қанша даму кезең≥не бөл≥нед≥?

4. ∆ел≥лермен жұмыс жасаудың ти≥мд≥л≥г≥ қандай?

5. Ёлекрондық пошта неге қажет?

6. Ёлектрондық адрест≥ құрғанда қандай символдарды қолданады?

†††††††† Ќәтижес≥нде оқушылар тарауды жақсы меңгерген≥н, компьютерл≥к сауаттылықтары дамығанын, ақпараттық мәдениет≥н≥ң қалыптасқанын көруге болады. “ест қорытындысы бойынша оқушылардың† жел≥лер байланысы, электрондық пошта, жалпы компьютерл≥к жел≥лермен жұмыс жасау технологи¤сын жақсы меңгерген≥н көрсетт≥. Ѕ≥рақ оқушылар жел≥ топологи¤сын, байланыстың түрлер≥н, ұ¤лы байланыс жөн≥нде түс≥н≥ктерд≥ әл≥ де кең түрде қарастыруды қажет етт≥. ќқушылардың барлығы тестт≥ Ђ4ї, Ђ5ї деген бағаға тапсырып, б≥л≥м сапасы 100 % көрсетт≥.

Қќ–џ“џЌƒџ

†††††††† —оңғы кездег≥ мектептерде, түрл≥ мекемелерде және жеке пайдаланылатын компьютерлерд≥ң өнд≥р≥сте, бизнесте кең≥нен қолданыла бастауы жалпы көпш≥л≥кке кәс≥би ақпараттық технологи¤ларды пайдалана б≥луд≥ң аса қажетт≥г≥н көрсетт≥. Ѕ≥зд≥ң қоғамымызда болып жатқан өзгер≥стер орта б≥л≥м беру саласының дамуына да өзгер≥стер енг≥зуге себепш≥ болды. Ќазарларыңызға ұсынылып отырған бұл курстық жұмыстың мақсаты Ц оқушыларға компьютерл≥к жел≥лермен жұмыс жасау технологи¤ларының ерекшел≥ктер≥ мен мүмк≥нд≥ктер≥н игеруде көмек көрсету және нақты жұмыс ≥стеуд≥ үйретед≥.

†††††††† »нформатика пән≥н оқытуда кез келген сабақ Ц ол оқу үрд≥с≥н≥ң б≥р бөл≥г≥, сондықтан да оқып үйретуд≥ ғылыми танымда нақтылықтың критерий≥ рол≥н атқаратын өм≥рмен, практикамен байланыстыра б≥луге, ал оқу процес≥нде Ц оқуға ынталылықты, оған оң көзқарасты, айналадағы ортаның құбылыстарын түс≥нд≥ру үш≥н теори¤лық б≥л≥мдер≥н практикада қолдана б≥лу дағдысына қалыптастыруға ти≥с. Ѕ≥рақ б≥з компьютерл≥к жел≥лер технологи¤ларын† қолдана отырып бұл материалдарды түс≥нд≥ру кез≥нде оқушылардың компьютерд≥ң нег≥зг≥ құрамы мен б≥рге компьютер жел≥с≥н де меңгергенд≥г≥н б≥луге болады.† ≈гер с≥зд≥ң б≥р-ақ компьютер≥ң≥з болса және модем≥ң≥з болмаса, онда с≥з компьютерл≥к жел≥н≥ң артықшылықтарын сез≥не де алмайсыз. јл с≥зд≥ң б≥рнеше компьютер≥ң≥з болса, немесе қашықтағы компьютерге ақпарат жөнелту керек болса, онда жел≥л≥к технологи¤ мүмк≥нд≥ктер≥ с≥з үш≥н өте қажет болып табылады.† ∆ел≥л≥к технологи¤лар орасан зор қаржы үнемдеуге мүмк≥нд≥к беред≥.

†††††††† омпьютерл≥к жел≥лер технологи¤сын қолдануда оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, үлкен ≥зден≥спен, шығармашылыққа жетелеуге де болады. Ќәтижес≥нде оқушы:

Ј омпьютерде ерк≥н жұмыс жасайды;

Ј омпьютерл≥к жел≥лермен байланыс жасайды;

Ј јқпараттарды ала алады, өңдейд≥, сақтайды;

Ј »нтернет жел≥с≥мен тұрақты байланыс туғыза алады;

Ј Ёлектрондық поштаны қолданып түрл≥ ақпараттар алмаса алады;

Ј Өзд≥г≥нен ≥зден≥мпаздық қаб≥лет≥ артады;

Ј јқпараттық сауаттылығы мен ақпараттық мәдениет≥ қалыптасады.

ћұғал≥м Ц ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және интеллектуальды дамуын жобалаушы. јл бұл мұғал≥мнен ақпараттық құзырлылықты, ұйымдастырушылық қаб≥летт≥л≥кт≥, оқушыларды қаз≥рг≥ қоғамның түбегейл≥ өзгер≥стер≥не лайық бей≥мдеу, олардың зерттеуш≥л≥к дағдыларын дамыту бағыттарын талап етед≥.

ѕайдаланылған әдебиеттер:

1. —имонович —. ≈всеев √. јлексеев ј.† Ђ—пециальна¤ информатикаї. ††††††††††††††††††”чебное пособие.

2. ћұхамбетжанова —. “. ЂЅ≥л≥м беру мекемелер≥ қызметкерлер≥н ақпараттық Ц телекоммуникаци¤лық технологи¤ саласы бойынша б≥л≥кт≥л≥г≥н көтеруд≥ң ғылыми-әд≥стемел≥к нег≥здер≥ї. 2006 ж.

3. »нформатика нег≥здер≥. є 4, 2006 ж.

4. ≈.Қ.Ѕалапанов,† Ѕ.Ѕ.Ѕөр≥баев,† ј.Ѕ.ƒәулетқұлов.† Ђ∆аңа информаци¤лық технологи¤лар. »нформатикадан 30 сабақ.ї†† 242 Ц 380 бет.† 2003 ж.

5. »нформатика образование. ∆урнал. є 4, 2006 ж

6. Ќ.≈рмеков, ∆. араев, Ќ.—тифутина. Ђ»нформатика 7,8 класс.ї Ц јлматы: ∆азушы, 2000, - 192 стр.

7. Ђћектеп информатикасы: ≥с Ц тәж≥рибе, проблемалар және келешег≥ї’алықаралық ғылыми Ц практикалық конференци¤ның материалдар жинағы. 19 Ц 21 қазан 2005 жыл. јлматы, 2005 ж.

8. Ёлектрондық оқулық.

††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††††