Курстың тақырыбы: «Компьютерлік дизайн бейіндік оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері»

 

 

 

 

 

 

 

 



 

Курстық жұмыс

 

 

Тақырыбы: Информатика пәнін оқытудың сапасын арттыруда саралап деңгейлеп оқыту технологиясын енгізудің әдістемелік негіздері.

 

 

 

 

Орындағандар: 1. Жайлаубаева Ақмарал-    Математика-информатика пәні мұғалімі 

                                                                              ОҚО, Сайрам ауданы,

                                                                              №20 С.Сейфуллин ат. гимн. орта мектебі

                                                                              Жұмыс тел:     8(325-31)-2-13-91

                                                                              Үй телефоны: 8(325-31)-2-16-96

            

                          2. Абуов Серік-                         АББ әдіскері 

                                                                               ОҚО Ленгір  қаласы, 

                                                                               Жұмыс тел:     8(325-47)-6-20-94

                                                                              Үй телефоны: 8(325-47)-6-23-64

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы-2007

Кіріспе

І тарау. Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық

технологиясының теориялық негіздемесі

 

1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық негіздері.

1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын  қолданудың қажеттілігі.

1.3 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын информатика пәнін оқытуда қолданудың дидактикалық ерекшеліктері.

 

ІІ тарау. Информатика пәнін меңгертуде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың әдістемелік негіздері

2.1 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың тиімді әдістері.

2.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды жүйелеу.

2.3 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың  әдістемесі.

 

 

1.1 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясының теориялық негіздері.

 

Ïåäàãîãèêàëûº  òåõíîëîãèÿ – ïåäàãîãèêà ¹ûëûìûíû» îºûòóäû» ìàºñàòûí, ìàçì½íûí æ¸íå ¸äiñòåðií çåðòòåï, àéºûíäàóøû æ¸íå ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåñòi  æîáàëàóøû áið á¼ëøåãi. Îë – áiëiì ñòàíäàðòûíäà ê¼çäåëãåí îºûòó í¸òèæåëåðií ºîë æåòêiçó æîëûíäà¹û ìàºñàò, ìàçì½í, ¸äiñòåð ìåí º½ðàëäàðäû» áiðò½òàñ ºûçìåòií áåéíåëåéòií ïðîöåññ.

  ²àçiðãi çàìàí¹û ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ò¼ìåíäåãiäåé íåãiçãi ¸äiñòåìåëiê òàëàïòòàð¹à ñàé áîëóû òèiñ:

1. Òåõíîëîãèÿëûº ñûçáà (êàðòà) òåõíîëîãèÿëûº ïðîöåñòi îíû æåêå ôóíêöèîíàëäû  á¼ëiêòåðãå á¼ëó æ¸íå îëàðäû» àðàñûíäà¹û ëîãèêàëûº áàéëàíûñòàðäû áåëãiëåó àðºûëû ê¼ðñåòåòií øàðòòû áåéíåñi.

2. °ð ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ò¸æiðèáåäå èãåðóäi» áåëãiëi áið ¹ûëûìè ò½æûðûìäàìàñûíà íåãiçäåëói òèiñ: áiëiì áåðó ìàºñàòòàðûíà æåòó ïðîöåñiíi» ¹ûëûìè íåãiçäåìåñi áîëó êåðåê.

3. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» áàðëûº æ¾éåëiê ñèïàòòàðû: ïðîöåñòi» ëîãèêàñû, áàðëûº á¼ëøåêòåðiíi» ¼çàðà áàéëàíûñû, ò½òàñòû¹û.

4. κó ïðîöåñií æîáàëàó, æîñïàðëàó, ìàºñàòûí àíûºòàó ì¾ìêiíäiêòåði åñêåðiëói êåðåê: êåçå»äi äèàãíîñòèêà, í¸òèæåëåðäi ò¾çåòó ìàºñàòûíäà ¸äiñòåð ìåí º½ðàëäàðäû ò¾ðëåíäiðó ì¾ìêiíäiãi ºàðàëóû ºàæåò.

5. ²àçiðãi çàìàí¹û ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿëàð á¸ñåêåëåñòiê æà¹äàéäà ºûçìåò åòåäi. Ñîíäûºòàí, áåëãiëi áiëiì ñòàíäàðòûíà ñàé îºûòó êåïiëäiãií áåðiï, í¸òèæåñi òèiìäi, øû¹ûíû àç áîëóû êåðåê.

6. ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû áàñºà áiëiì áåðó ìåêåìåñiíäå áàñºà ñóáúåêòiëåðäi» äå ºîëäàíó ì¾ìêiíäiêòåði åñêåðiëói êåðåê, ÿ¹íè ºàéòà ºîëäàíûëàòûíäàé áîëóû òèiñ./66/

Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ  îºó ïðîöåñiíi» ºîéûë¹àí ìàºñàòºà æåòóiíå êåïiëäiê áåðåäi. Ìàºñàòºà æåòó ¾øií  êåði áàéëàíûñ áîëóû êåðåê. Ñî¹àí áàéëàíûñòû  îºûòó¹à òåõíîëîãèÿëûº ºàòûíàñòà ò¼ìåíäåãiäåé øàðòòàðäû ê¼ðñåòóãå áîëàäû:

à) ìàºñàò ºîþ æ¸íå íàºòûëàó, ìàºñàòòû í¸òèæåãå   òàáûñºà æåòóãå  îðàé àéºûíäàó;

¸) à¹ûìäà¹û í¸òèæåíi áà¹àëàó, ºîéûë¹àí ìàºñàòºà æåòó æîëûíäà îºûòóäû ¼çãåðòó;

á) í¸òèæåíi» ºîðûòûíäû áà¹àñû.

Ìåêòåïòå îºûòó òåõíîëîãèÿñû  îºûòó ïðîöåñiíå ºàæåòòi ïñèõîëîãèÿëûº - ïåäàãîãèêàëûº iñ - ¸ðåêåòòåðäi» æ¾éåëi êåøåíi - ¸äiñ, ò¸ñië, àìàë, äèäàêòèêàëûº òàëàï  ðåòiíäå ïàéäàëàíûëàäû. Îë îºóøûëàðäû» ò¸ðòiáiíå,  îºó¹à ûíòàñûíà, iñ - ¸ðåêåòiíå èãi ¸ñåð åòåäi æ¸íå ñîíûìåí áiðãå, ì½¹àëiìäåðäi» ïåäàãîãèêàëûº iñ–ò¸æiðèáåñiíi» í¸òèæåëiãiíi» òèiìäiëiãií ºàìòàìàñûç åòåòií îºó – ò¸ðáèå ïðîöåñiíi» º½ðàìäàñ á¼ëiãi . Æî¹àðûäà êåëòiðiëãåí ò¾ñiíiêòåðäåí, îºûòó òåõíîëîãèÿñû äåãåíiìiç ïåäàãîãèêàëûº ò¸æiðèáåäå îºûòó ìåí ò¸ðáèåíi» íàºòû ê¼çäåëãåí ìàºñàòûíà ºîë æåòêiçó æîëûíäà¹û ò½òàñ äèäàêòèêàëûº  æ¾éå º½ðàéòûí àìàëäàð ìåí iñ - ¸ðåêåòòåð òiçáåãi åêåíií ê¼ðåìiç.

Æàëïû áiëiì áåðåòií ìåêòåïòåð ¾øií ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ìûíäàé ò¼ðò áàñòû øàðòòû ºàíà¹àòòàíäûðóû òèiñ (Â.Ï.Áåñïàëüêî).

à) ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ îºûòóäà¹û ïåäàãîãèêàëûº ýêñïðîìòòàðäû æîþû ºàæåò;

¸) îºóøûíû» îºó òàíûìäûº ºûçìåòiíi» º½ðûëûìû ìåí ìàçì½íûí àíûºòàéòûí îºó ò¸ðáèå ïðîöåñiíi» æîáàñûíà íåãiçäåëói ºàæåò;

á) îºó ìàºñàòûí äèàãíîñòèêàëûº çåðòòåó æîëûìåí àíûºòàï, îíû» ìå»ãåðiëó ñàïàñûí ä¸ë òåêñåðiï áà¹àëàóäû ºàæåò åòåäi;

â) ïðàêòèêàäà îºó ïðîöåñiíi» òîëûºòû¹ûí ºàìòàìàñûç åòói òèiñ.

²¸çiðãi òà»äà áiëiì áåðó iñií ðåôîðìàëàó “içãiëåíäiðó ïàðàäèãìàñû” íåãiçiíäå áiëiì áåðóäi» ìàçì½íäû - ¸äiñòåìåëiê íåãiçií æ¾éåëi ¼çãåðòóií ¹àíà åìåñ, ñîíûìåí áiðãå ëîãèêàëûº - ¸äiñòåìåëiê íåãiçäi æà»àðòóäû àíûºòàóäû, ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi» æà»à ïàðàäèãìàñûí æåòiëäiðóäi ºàæåò åòåäi./67,68,69/

Áiëiì áåðó æ¾éåñií æà»àðòóäà æ¸íå æåòiëäiðóäå àëäûìåí æà»à íåãiçäå ¸äiñòåìåëiê æ¾éåíi º½ðó, ñîäàí ñî» äèäàêòèêàëûº ïðîöåñòi ºîñºàíäà¹û áàðëûº ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi º½ð¹àí ä½ðûñ äåï åñåïòåéìiç. ̽íäàé æ¾éåëiëiê ò¸æiðèáåäå áàðëûº æà»à èííîâàöèÿëûº èäåÿëàðäû» æ¾çåãå àñóûíà êåïiëäiê áåðåòií ñàðàëàï îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº ò¾çó òåõíîëîãèÿñûí º½ðó¹à ì¾ìêiíäiê áåðåäi.

 

²àçiðãi òà»äà ²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû» Êîíñòèòóöèÿñûí íåãiçãå àëà îòûðûï, áiëiì áåðó iñií æà»àðòóäû» íåãiçãi ïðèíöèïòåði àíûºòàëäû. Á½ë ïðèíöèïòåð: áiëiì ñàïàñûí içãiëåíäiðó, äåìîêðàòèÿëàíäûðó, îëàð áiëiì áåðóäi» “içãiëåíäiðó ïàðàäèãìàñûí” æ¾çåãå àñûðó¹à áà¹ûòòàë¹àí.

Áiëiì áåðóäi äåìîêðàòèÿëàíäûðó ïðîáëåìàñû áiëiì áåðó æ¾éåñiíi» ¸ðò¾ðëi äå»ãåéëåðiíäå øåøiëåäi. Áiðiíøiäåí, äåìîêðàòèÿëàíäûðó - ºàçiðãi áiëiì áåðó iñiíi» äàìóûíû» æàëïû ñòðàòåãèÿñûí äàéûíäàó ¾øií áàñòû èäåÿ ðåòiíäå ºàðàñòûðûëàäû. Åêiíøiäåí, äåìîêðàòèÿëàíäûðó ìåêòåïòi» æ¸íå áàñºà äà áiëiì ìåêåìåëåðiíi» äàìó áà¹ûòûí àíûºòàéäû. ¶øiíøiäåí, äåìîêðàòèÿëàíäûðó - ì½¹àëiìäåð ìåí îºóøûëàðäû» øûíàéû æ¸íå òèiìäi ¼çàðà øû¹àðìàøûëäûº ºàðûì - ºàòûíàñû îðíàóûíà æà¹äàé æàñàéäû.

´êòåìøië ºî¹àìíàí åðåêøåëiãi - äåìîêðàòèÿ ºî¹àìäûº ¼ìiðãå åðêií ò¸óåëñiç ò½ë¹àíû» ºàòûñóûí ê¼çäåéäi. Àëàéäà ò¸óåëñiçäiê íåãiçiíäå òàë¹àó åðêiíäiãi ìåí ºàáûëäàí¹àí øåøiì ¾øií æåêå æàóàïêåðøiëiê àðàºàòûíàñû æàòàòûíûí ½ìûòïà¹àí æ¼í. ´ðêåíèåòòi àçàìàòòûº ºî¹àì¹à ò¸í øûíàéû åðêiíäiê ò½ë¹àíû» ¼çií-¼çi àíûºòàó¹à ºàáiëåòòiëiãií ê¼çäåéäi. Ò¸óåëñiçäiê äåãåíiìiç - õ½ºûºòàðäû ïàéäàëàíà áiëóìåí ºàòàð, ìiíäåòòåðäi àòºàðó, ¼çiíå àðòûë¹àí æàóàïêåðøiëiêòi ñåçiíó.

Ðåñïóáëèêàìûçäû» æ¸íå øåò åëäåðäi» áiëiì áåðó iñií ðåôîðìàëàóäû» ò½æûðûìäàìàëûº èäåÿëàðûí, íîðìàòèâòi-õ½ºûºòûº íåãiçäåðií òàëäàó í¸òèæåñiíäå îºóøû¹à ºàòûñòû ìåêòåïòåãi áiëiì áåðó iñií äåìîêðàòèÿëàíäûðóäû» êåëåñi ê¼ðiíiñòåðií àíûºòàó¹à áîëàäû:

-       îºóøû (íåìåñå îíû» àòà-àíàñû) ìåêòåï òèïií, áiëiì ìàçì½íûí, îíû» ½éûìäàñòûðóøû ò¾ð ïiøiíäåðií, ïðîôèëüäiê áiëiìíi» áà¹ûòòàðûí òà»äàó¹à õ½ºûëû;

-       îºóøû îºó iñ-¸ðåêåòiíi» ñóáúåêòiñi ðåòiíäå ºàðàñòûðûëàäû, ÿ¹íè îë-îºó ïðîöåñiíå îíû æîñïàðëàó¹à, í¸òèæåëåðií áà¹àëàó¹à áåëñåíå ºàòûñóøû ;

-       îºóøû¹à äàìóäû» æåêå òðàåêòîðèÿñû, ºàðºûíû, îºûòó îðòàñû áåðiëåäi. ظêiðò ºàáiëåòi ìåí áåéiìäiëiãiíå ºàðàé “áiëiìíi» ò½»¹èû¹ûíà” ò¾ñóãå ì¾ìêiíäiê àëàäû;

-       îºó ïðîöåñiíäå îºóøûíû» áåëñåíäiëiãi, ¼ç áåòiìåí òàíûìäûº ºûçìåò æàñàóû, ûíòàëàíäûðûëàäû;

-  îºó ïðîöåñií,ìåêòåï ¼ìiðií áàñºàðó¹à îºóøûíû» ºàòûñóû ìຽëäàíàäû, ½éûìäàñòûðûëàäû;

²àçiðãi ìåêòåïòåãi ðåôîðìàëàó êîíòåêñòiíäå içãiëåíäiðó ½¹ûìû áiëiì ïðîöåñiíå îºóøûíû» æà»à ½ñòàíûìûìåí,” ì½¹àëiì-îºóøû” ¼çàðà ¸ðåêåòòåñóiíi» æà»à æ¾éåñiìåí ñèïàòòàëàäû. ̽íäà áàñòû ºà¹èäà-ò½ë¹àíû» ¼çiíäiê º½íäûëû¹ûí, îíû» äàìó¹à õ½ºûí ìîéûíäàï,îíû» øû¹àðìàøûë ¼ç áåòiìåí äàìó,  àëäûíà ºîé¹àí ìàºñàòûí æ¾çåãå àñûðó ¾øií æà¹äàéëàð æàñàó.

Áiëiì áåðóäi içãiëåíäiðó êåëåñi øàðòòàðìåí ñèïàòòàëàäû:

-  îºûòó ìàºñàòû ¼ç áåòiìåí æ¾çåãå àñûðàòûí, ¼çií-¼çi áà¹äàðëàéòûí ò½ë¹àíû» ¼çiíäiê ºûçìåòi ìåí äàìó ïðîöåñi ðåòiíäå æ¾ðãiçiëåäi;

 -îºûòó ïðîöåñi ñûðòºû ìîòèâàöèÿìåí î»òàéëû  ¾éëåñòiðiëãåí iøêi ìîòèâàöèÿ¹à, ò½ë¹àíû» áàñºàëàðìåí òîëûººàíäû ºàðûì - ºàòûíàñºà ò¾ñó ºàæåòòiëiãiíå íåãiçäåëãåí;

-  ò½ë¹àíû» äàìóû áiðò½òàñ, ò¸í, ýñòåòèêàëûº äàìó áiðëiãiíäå, ÿ¹íè, ñàíà, ñåçiì, ðóõ, äåíå áiðëiãiíäå ¼òåäi;

-  îºûòó îºóøûëàðäû» ¼çiíäiê iñ-¸ðåêåòi ìåí ò¸æiðèáåñi ñ¾éåíå îòûðûï ¼òêiçiëåäi, îºó ñèïàòû ìåí ¸äiñòåði ¸ðêiì ¾øií äàðà - ¼çãåøå ;

-  îºûòó ½ëòòûº æ¸íå æàëïû àäàìçàò º½íäûëûºòàðûíà, îºóøûëàðäû» ïñèõîëîãèÿëûº - ôèçèîëîãèÿëûº ì¸ëiìåòòåðií òîëûºòàé åñêåðóãå íåãiçäåëãåí;                                                                       

κó ïðîöåñiíå æà»à ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû åíãiçó ºàæåòòiëiãií íåãiçäåé îòûðûï, ºàçiðãi ä¸ñò¾ðëi ìåêòåïòå ì½¹àëiìíi» ºîëû íåãå æåòïåéòiíií (íåãå æåòïåé æ¾ðãåíií) àíûºòàï ê¼ðåéiê:

1.   Æà»à òàºûðûïòû ¼òêåíäå ì½¹àëiì ¸ðáið îºóøûíû òåêñåðå àëìàéäû, îíû» ìàòåðèàëäû ä½ðûñ ò¾ñiíãåíií, ¾é òàïñûðìàñûí îðûíäà¹àíäà ºàíäàé ºèûíäûºòàð¹à êåçiãåòiíií áàéºàó¹à ì¾ìêiíäiãi æîº. Çåðäåëåíåòií ìàòåðèàë áîéûíøà îºóøûëàð áiëiìi ìåí åïòiëiãiíi» æàéû òóðàëû òîëûº àºïàðàò àëìàéäû.

2.   Òiïòi ì½¹àëiìíi» ¸ðáið îºóøûíû òåêñåðiï øû¹ó¹à ì¾ìêiíäiãi áàð, êåði áàéëàíûñ ¾çiëìåéäi äåï áîëæàñຠòà, ñàáຠêåçiíäå ì½¹àëiì áàðëûº îºóøûìåí æåêå æ½ìûñ æàñàï, ºàòåëåðií ò¾çåòóãå ì¾ìêiíäiãi æîº.

3.   Îðòà ìåêòåïòi» íåãiçãi ìiíäåòi-îºóøûëàð¹à áiëiì áåðó àðºûëû áåëãiëi áið äàìó æîëûíà áà¹ûòòàó ¹àíà åìåñ, ñîíûìåí ºàòàð ìåêòåï ò¾ëåêòåðií ìåêòåïòåí êåéiíãi áiëiìäi ¼ç áåòiìåí èãåðóãå äà¹äûëàíäûðó. Àë áiçäi» îºóøûëàð îí áið æûë iøiíäå êiòàïïåí ¼ç áåòiìåí æ½ìûñ iñòåé àëìàéäû. Îíû» ñåáåái òåðå»äå æàòûð: áiçäi» áiëiì æ¾éåìiçäå ì½¹àëiì æà»à òàºûðûïòû (ºàé ï¸íäi àëñຠòà) á¸ði, òiïòi íàøàð îºèòûí îºóøûëàð äà ò¾ñiíåòiíäåé åòiï, åãæåéëi-òåãæåéëi ò¾ñiíäiðiï øû¹àäû. ß¹íè, ì¸òiíäi çåðäåëåóäi» áàðëûº ºèûíäûºòàðû “àëûíûï”, îºóøûëàð ¸ðåêåòiíi» äåðáåñòiãi æîéûëàäû.

4.   ²àçiðãi êåçäå îºóøûëàðäû» øû¹àðìàøûëû¹ûí äàìûòó æ¼íiíäå îëàðäû» áåëãiëi áið ï¸íäåðãå ºûçû¹óøûëû¹ûí ºàíà¹àòòàíäûðó æ¼íiíäå ê¼ï àéòûëûï, æàçûëûï æ¾ð. Ôàêóëüòàòèâòåð åíãiçiëiï æàòûð, áiðຠîëàðäû» òèiìäiëiãi ò¼ìåí. Íåëiêòåí? Ñåáåái îºóøûëàðäû» øû¹àðìàøûëûº ºàáiëåòòåðií áiëiì íåãiçií º½ðàéòûí áà¹äàðëàìàëûº ìàòåðèàë èãåðiëãåííåí êåéií ¹àíà äàìûòó¹à áîëàäû.

ĸñò¾ðëi îºûòóäà ì½¹àëiìäåðäi» ê¼ïøiëiãi ðåïðîäóêòèâòi îéëàó ìåí ðåïðîäóêòèâòi îºûòó ¸äiñií ½ñòàíàäû. ´ç ñàáàºòàðûíäà ïðîáëåìàëûº îºûòóäû ºîëäàíñà äà, îë ¼òå ò¼ìåí äå»ãåéäå ¼òêiçiëiï, ºàáiëåòòi îºóøûëàðäû» ¹ûëûì¹à, øû¹àðìàøûëûººà äåãåí òàëïûíûñûí ºàíà¹àòòàíäûðà àëìàéäû. κûòó íåãiçiíäå íàøàð íåìåñå îðòàøà îºèòûí îºóøûëàð æà¹äàéûíà áåéiìäåëiï, ºàáiëåòòi ø¸êiðòòåð ì¾ääåñiíå åëåóëi í½ºñàí êåëòiðåäi. ̸ñåëåíi» øåøiìi-îºó ïðîöåñiíå æà»à ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû åíäiðóäå æàòûð.

5.ĸñò¾ðëi îºûòóäà ï¸í ì½¹àëiìäåði å»áåê ò¸ðòiái ìåí ñàáຠ¾ëãåðiìií ¼ç ñàáà¹ûíäà ¹àíà ºàäà¹àëàï, îºóøûëàðäû» áàñºà ñàáàºòàðäà ¼çií ºàëàé ½ñòàéòûíûí, ñàáàºòàí òûñ óàºûòòà¹û ò¸ðòiái ºàíäàé - á½ë ñ½ðàºòàð ò¼»iðåãiíäå îéëàíáàéäû. ß¹íè, ò¸ðáèå ïðîöåñi îºûòó ïðîöåñiíåí æiãi àæûðàòûëûï, á¼ëåê ºàðàñòûðûëàäû.

Æà»à ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ á½ë åêi ïðîöåñòi æ½áûí ¾çáåé ºàðàñòûðàäû. ĸñò¾ðëi îºûòóäà ïåäàãîãòàðäû» îºûòó æ¸íå ò¸ðáèåëåó ì¾ìêiíäiêòåði  øåêòåëãåí, ¼éòêåíi:

Áiðiíøiäåí, ì½¹àëiì ¸ðáið îºóøûíû æåêå çåðäåëåíåòií òàºûðûïòàð áîéûíøà òåêñåðå àëìàéäû.

Åêiíøiäåí, òiïòi ì½¹àëiìíi»  ¸ðáið îºóøûíû ¸ðáið ¼òiëãåí òàºûðûï áîéûíøà òåêñåðiï ¾ëãåðñå äå, îºóøûëàð áiëiìiíäåãi àºàóëàðûí ò¾çåóãå, æîþ¹à óàºûòû æåòïåéäi.

¶øiíøiäåí, ì½¹àëiì áàðëûº ¼çiíi» îºóøûëàðûí ¼çäiãiíåí îºóëûºïåí æ½ìûñ iñòåóãå, ¼ç áåòiìåí áiëiì àëó¹à ¾éðåòå àëìàéäû.

Ò¼ðòiíøiäåí, ì½¹àëiì ¼ç ñàáàºòàðûíäà ¼çiíi» ï¸íi áîéûíøà îºóøûëàðäû» ºûçû¹óøûëû¹ûí åñêåðiï,  ºàáiëåòiíå ñ¸éêåñ òàíûìäûº æ½ìûñ ½éûìäàñòûðà àëìàéäû.

Áåñiíøiäåí, ä¸ñò¾ðëi îºûòóäà ì½¹àëiìíi» ò¸ðáèåëåó ì¾ìêiíäiêòåði äå øåêòåóëi.

Àëòûíøûäàí, å» áàñòûñû, ì½¹àëiì îºóøûëàðäû» áåðiëãåí ìàòåðèàëäû ò¾ãåëäåé (100%) ìå»ãåðóiíå êåïiëäiê áåðå àëìàéäû. Àë ”Áiëiì áåðó òóðàëû” çà»íû» 41 áàáûíû» òàëàïòàðûíà ñ¸éêåñ ì½¹àëiì ìiíäåòòi ò¾ðäå îºóøûëàðäû» ìåìëåêåòòiê ñòàíäàðò òàëàïòàðûíà ñ¸éêåñ áiëiì äå»ãåéií ê¼ðñåòóií ºàìòàìàñûç åòói òèiñ./70/

Îñûíû» á¸ði áiëiì æ¾éåñiíå æà»à ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿëàðäû ºàðºûíäû åíäiðóäi ºàæåò åòåäi.

Åãåð ä¸ñò¾ðëi îºûòóäà áàñòû ð¼ë ì½¹àëiìãå áåðiëñå, åíäi îºó ïðîöåñiíäåãi áåëñåíäi ð¼ë îºóøû¹à àóûñàäû, îíû îºûòïàéäû,  îë îºèäû. Áiëiì áåðó iñií içãiëåíäiðó æà¹äàéûíäà ñàðàëàï îºûòó îºóøûíû» ¼çi òà»äàéòûí ï¸íäåðäi, îºûòó ôîðìàëàðûí êåçäåñòiðåäi. κóøûíû» ¼çiíi» ºàæåòòiëiãií ºàíà¹àòòàíäûðó¹à æ¸íå òà»äàï àë¹àí îºó áà¹ûòûíäà òàáûñòàð¹à æåòóãå ìîë ì¾ìêiíäiãi áàð. ̽¹àëiìíi» íàçàðû íåãiçiíåí ¸ðáið îºóøûíû» æåêå - äàðà ì¾ìêiíäiêòåði ìåí ì¾ääåëåðií àíûºòàó¹à àóäàðûëàäû. κóøûíû» iñ-¸ðåêåòi ê¼ïòåãåí ò½ë¹àëûº æ¸íå ìiíåç - º½ëûºòûº ïàðàìåòðëåðiìåí (iñ-¸ðåêåòiê ñèïàòòàìà, çèÿòòûº äàìó, òië ì¸äåíèåòi, äåðáåñòiê, áàñòàìà, æàóàïêåðøiëiê æ¸íå ò.á.) ¼ëøåíåäi. °ðáið îºóøûíû» äàìóû áàñºà îºóøûìåí åìåñ, ¼çiìåí ñàëûñòûðûëàäû. κóøûíû ¼ç í¸òèæåëåðií áà¹àëàó¹à òàðòó¹à åðåêøå ê¼»ië á¼ëiíåäi. Áà¹à æàçàëàó º½ðàëûíàí òàáûñòàðäû ûíòàëàíäûðó º½ðàëûíà, îºóøûëàðäû» ºàæåòòiëiêòåði ìåí ì¾ääåëåðií º½ëøûíäûðó º½ðàëûíà àéíàëàäû.

Áiç æî¹àðäà  îºûòóäû»  ïåäàãîãèêàëûº  æ¾éåñií  ¼çãåðòóãå  ¸êåëåòií  ìåêòåïòåãi  áiëiì  áåðóäi  ºàéòà  º½ðóäû»  íåãiçãi             ïðèíöèïòåðií  àíûºòàäûº.

Ïåäàãîãèêàëûº  æ¾éå  äåï, æåêå  àäàìäû  ºàëûïòàñòûðóäà¹û  ½éûìäàñòûðûë¹àí,  áåëãiëi  ìàºñàòºà  áà¹ûòòàë¹àí,  àëäûí-àëà  îéëàñòûðûë¹àí  ïåäàãîãèêàëûº  ûºïàëäû  æ¾ðãiçó  ¾øií  ºàæåòòi  ¼çàðà  áàéëàíûñòû  îðòàíû»,  ¸äiñòåðäi»  æ¸íå  ïðîöåñòåðäi»  áåëãiëi  áið  æèûíòû¹ûí  àéòàìûç.

Ïåäàãîãèêàëûº  æ¾éåíi»  º½ðàìäû  á¼ëiãiíå  îºûòóäû»  ¸äiñòåìåëiê  æ¾éåñi  æàòàäû. °äiñòåìåëiê  æ¾éå  äåï,  áiç  îºûòóäû»  ìàºñàò,  ìàçì½í, ¸äiñ,  ò¾ði  æ¸íå  º½ðàëäàðûíû»  êåøåíäi  áiðëiãií  ò¾ñiíåìiç.

°äiñòåìåëiê  æ¾éåíi»  º½ðàìäû  á¼ëiãi  îºûòó  ìàºñàòû  áîëûï  òàáûëàäû.  Ïåäàãîãèêà  ¹ûëûìûíäà  îºûòó  ìåí  ò¸ðáèåíi»  ìàºñàòûí  æ¸íå  áàñòû  ºàëûïòàñòûðóäà¹û  àºûð¹û  í¸òèæå  äåï,  ò¾ñiíó  àëûí¹àí.  κûòó  ìàºñàòû  æ¸íå  ìàºñàòòû  æîñïàðëàó  áiëiì  áåðó  ñòàíäàðòû  ì¸ñåëåñiìåí  òû¹ûç  áàéëàíûñòû.  ²àæåòòi  ìàºñàòºà æåòêåíäi  áàºûëàó  ¾øií ºàæåòòi  ¼ëøåóiøòåð  ìåí  ¸äiñòåðií  áiëó  êåðåê.  Îñû æà¹äàéëàðäàí  øû¹à  îòûðûï,  îºûòó ìàºñàòûíû» ò¼ìåíäåãiäåé  ò½æûðûìäàìàñûí  ½ñûíàìûç.

²¸çiðãi  êåçäåãi  áiëiì  áåðóäi»  ìàºñàòû -  æåêå  áàñòû» ¼çiíå  æ¸íå ºî¹àì¹à  ºàæåòòi  áåéiìäiëiãií,  ¸ëóìåíòòiê áà¹àëû  áåëñåíäiëiãií  äàìûòó,  ñîíûìåí  áiðãå ¼ç áåòiìåí áiëiì  àëóûí, ¼çäiãiíåí ºàëûïòàñóûí  òèiìäi ºàìòàìàññûç  åòó. Ѽéòiï áiëiì áåðóäi içãiëåíäiðó æ¸íå  äåìîêðàòèÿëàíäûðó  æåêå  áàñòû» ¼çií-¼çi äàìûòóûí, ¼çäiãiíåí  æåêå  øåøiì  àëà  áiëóäi  ºàëûïòàñòûðóäû  ê¼çäåéäi.

Áiëiì áåðóäi  içãiëåíäiðó, äåìîêðàòèÿëàíäûðó  ïðèíöèïòåði  áiëiì  ìàçì½íûíû» º½ðûëûìûíà, îíû  iðiêòåï  àëóäû» ä¸ñò¾ðëi  òàëàïòàðûíà  ñ¸éêåñòi  ¼çãåðiñòåð  åíãiçóäi  òàëàï  åòåäi.  Àë  îë îºûòó  òåîðèÿñûíû» àêñèîìàëàðû  áîëûï ñàíàëàòûí äèäàêòèêà  ºà¹èäàëàðûíû»  æà»à  ìàçì½íû  ìåí òîëû¹óûí  äà òàëàï åòåäi. κûòó ìàºñàòû  åíäiãi îºûòó ¸äiñòåðiíi» îºóøûíû» ¼ç áåòiìåí áåëñåíäi içäåíiï ºûçìåò æàñàó ¸äiñòåði æ¸íå  ò¸ñiëäåðiìåí òîëû¹óûí  ºàæåò åòåäi.

²àçiðãi áiëiì áåðó ìàçì½íûíäà æ¾ðãiçiëiï îòûð¹àí  êðèòåðèéëåðäi ò¼ìåíäåãiäåé êðèòåðèéëåðìåí òîëûºòûðóäû ½ñûíàìûç.

1.κó ìàçì½íûí õàáàðëàó ê¼çäåðiíåí îºóøûíû» áåëñåíäi ä¾íèåòàíûì îðòàëû¹ûíà àñóûñó êåðåê, ÿ¹íè îºóøûíû îéëàó iñ-¸ðåêåòiíi» ¸äiñòåðií ºîëäàíóûíà, ºàëûïòàñòûðóûíà ûíòàëàíäûðó êåðåê.

2.κûòó ìàçì½íûíû» º½ðûëûñû Æ1-Ò-Æ2 (àë¹àøºû æèíàºòàó-òàëäàó-æàëïûëàó,ºîñûìøà æèíàºòàó) ôîðìóëàñûìåí àíûºòàëàòûí òàíûìäûº º½ðûëûì ïðîöåñiíå ñ¸éêåñ êåëói êåðåê. Á½ë ôîðìóëà ¸ð òàºûðûïòû», ¸ð òàðàóäû», êóðñòû» º½ðûëûìûí ñîíûìåí áiðãå ìåêòåïòåãi áiëiì áåðóäi» ìàçì½íûí òîëûºòàé àíûºòàéäû.

3. Êîìïüþòåðëiê òåõíèêàíû» äèäàêòèêàëûº ì¾ìêiíäiãií åñêåðó. Á½ë êðèòåðèéñiç îºó ïðîöåñií òèiìäi êîìïüþòåðëåíäiðó ì¾ìêií åìåñ.

        4.κóøûëàðäû» ½ëòòûº æ¸íå àéìàºòûº åðåêøåëiêðåðií, ïñèõèêàëûº, ôèçèîëîãèÿëûº æ¸íå àíòðîëîãèÿëûº çà»äûëûºòàðûí åñêåðó. Á½íäà ½ëòòûº áà¹àëûëûº æàëïû àäàìãåðøiëiêïåí ¾éëåñiìäi ñ¸éêåñòåíäiðiëói êåðåê.

        5.Äå»ãåéëiê ñàðàëàóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû òàëàïòàðûíà (îºó ìàçì½íûíû» ê¾ðäåëiëiãiíå ºàðàé áiðíåøå äå»ãåéìåí ½¹ûíó¹à) ñ¸éêåñ êåëói.

²¸çiðãi  êåçäåãi  áiëiì  áåðóäi»  ìàºñàòû -  æåêå  áàñòû» ¼çiíå  æ¸íå ºî¹àì¹à  ºàæåòòi  áåéiìäiëiãií,  ¸ëóìåíòòiê áà¹àëû  áåëñåíäiëiãií  äàìûòó,  ñîíûìåí  áiðãå ¼ç áåòiìåí áiëiì  àëóûí, ¼çäiãiíåí ºàëûïòàñóûí  òèiìäi ºàìòàìàññûç  åòó. Ѽéòiï áiëiì áåðóäi içãiëåíäiðó æ¸íå  äåìîêðàòèÿëàíäûðó  æåêå  áàñòû» ¼çií-¼çi äàìûòóûí, ¼çäiãiíåí  æåêå  øåøiì  àëà  áiëóäi  ºàëûïòàñòûðóäû  ê¼çäåéäi.

  κûòó ¸äiñòåðiíi» ê¼ï ò¾ðëi ñèïàòû áàð. Îëàðäû áið íå æàëïû îðòຠáåëãiëåðiíå ºàðàé òîïòàï æ¾éåëåóãå áîëàäû. ²àçiðãi êåçäå îºûòó ¸äiñòåðiíi» îíäà¹àí ò¾ði áåëãiëi. ĸñò¾ðëi îºûòó ò¾ðiíäå áiëiì ê¼çiíi» îðòຠáåëãiñi ðåòiíäå ïðàêòèêà, ê¼ðíåêòiëiê, ñ¼ç åñåïòåëiíäi. Àë áiçãå òàíûìäûº iñ - ¸ðåêåò ò¾ði – á½ë îºóøû ¼çiíå ½ñûíûë¹àí ¾ëãi áîéûíøà æ½ìûñ iñòåó àðºûëû æåòåòií ¼ç áåòiìåí òàíûìäûº iñ-¸ðåêåò äå»ãåéi.

        Áiëiì àëóäû» áàñòû ìàºñàòû - æåêå áàñòû» ¼çäiãiíåí äàìóûí ºàëûïòàñòûðó áîë¹àíäûºòàí, îºóøû ¼çäiãiíåí òàíûìäûº iñ-¸ðåêåòòåðiíi» ¸äiñòåði ìåí ò¸ñiëäåðií ìå»ãåðó êåðåê. Æî¹àðûäà¹û àéòûë¹àíäàðäû ºîðûòà êåëå  áiç äàìûòà îºûòó ¸äiñiíi» ò¼ìåíäåãiäåé ºîñûìøà êðèòåðèéëåðií àíûºòàäûº.

1.κûòóøûíû» ºîëäàíàòûí ¸äiñòåði ìåí ò¸ñiëäåðiíi» æ¾éåëiëiãi òàíûì ïðîöåñiíi» º½ðûëûñûíà ñ¸éêåñ êåëói êåðåê. Æ1(àë¹àøºû æèíàºòàó)-Ò(òàëäàó)-Á(áàñòûñûí àéûðûï ê¼ðñåòó) –Æ2(æàëïû ºîðûòûëàó, æèíàºòàó)

2.²îëäàíûëàòûí ¸äiñòåð òàíûì iñ-¸ðåêåòòåði êîìïîíåíòòåðiíi» ¸ð ºàéñûñûí äàìûòó¹à áà¹ûòòàëóû êåðåê: Òi¸=Á¸í+À¸+á¸+ò¸, ì½íäà¹û Òi¸ - òàíûìäûº iñ-¸ðåêåò, Á¸í-áà¹äàðëàí¹àí ¸ðåêåò íåãiçi, À¸ - àòºàðó ¸ðåêåòi, Ḡ- áàºûëàó ¸ðåêåòi, ò¸ - ò¾çåòó ¸ðåêåòi. ²îñûìøà êðèòåðèéëåð í¸òèæåñiíäå îºûòóäû» ¸äiñ æ¾éåñiíäåãi áàñòû êîìïîíåíòòåð àðàñûíäà¹û ¼çàðà áàéëàíûñòàð ê¾øåéiï, áiëiì áåðó ìàçì½íû ìåí îºûòó ¸äiñi áið-áiðiíå æàºûíäàéäû.

Áiëiìäi içãiëåíäiðó æà¹äàéûíäà îºûòóäû» íåãiçãi ò¾ði-òîïòûº æ¸íå æåêåëåï îºûòó áîëûï òàáûëàäû. κûòóäû» ôðîíòàëüäû ò¾ði ê¼áiíå áà¹äàðëàóäû, òàëºûëàóäû æ¸íå ò¾çåòóäå ºîëäàíûëàäû. Òîïòàï îºûòóäû» áàñòû ìàºñàòû - àçäà¹àí òîï áîëûï, º½ðáûëàðäû» áiðiãiï æ½ìûñ æàñàó¹à äà¹äûëàíóû. Á½íäàé òîïòà îºóøû ¼çiíi» æåêå äà¹äûñûí æîéìàéäû. ²àæåò áîë¹àí æà¹äàéäà, òiïòi êåéäå îºóøû àðºûëû îºóøûëàð áið-áiðiíåí ê¼ìåê ñ½ðàï, æàëïû òàïñûðìàíû îðûíäàéäû. Á½ë æà¹äàéäà ¸ð îºóøû ¼çiíi» æåòiñòiãiíi» ä¸ðåæåñií íåìåñå  ñ¸òñiçäiãiíå ºèíàëóûí áà¹àëàï ºàíà ºîéìàéäû, ñîíûìåí áiðãå ¼çiíi» îðòຠí¸òèæåãå ºàëàé ¸ñåð åòêåíií ê¼ðiï áàéºàéäû. Æåêåëåï îºûòó ò¾ði á¼ëåê òàïñûðìàëàð¹à òåðå» ¾»iëóãå ì¾ìêiíäiê áåðåäi æ¸íå îºóøû ¼çiíi» æ¸íå îºûòóøû àëäûíäà¹û æ½ìûñòû îðûíäàó ºîðûòûíäûñûíû» æàóàïêåðøiëiãií ò¾ñiíåäi. Á½íäà å» áàñòû îºóøû¹à ñåíó, ¼çiíå æàóàï áåðó ºàáiëåòiíå ñ¾éåíå áiëó, àáûðîéäû æî¹àðû ½ñòàó ñåçiìiíå ûíòàëàíäûðó æ¸íå ¼çií-¼çi ñûéëàó.

Áiëiìäi içãiëåíäiðóäå îºóøûíû» ¼çiíäiê òàíûìäûº iñ-¸ðåêåòiíå ê¼ìåêòåñåòií îºó º½ðàëû- êîìïüþòåðëiê òåõíèêàíû» ¾ëêåí ìà»ûçû áàð. κóøû êîìïüþòåðäi ïàéäàëàíó àðºûëû  îºó æà¹äàéûí ºàëûïòàñòûðàäû, òàíûìäûº - çåðòòåó ºûçìåòií æ¾ðãiçåäi.

Ѽéòiï îºó ìàçì½íûí æà»àðòó ïðèíöèïi îºûòó ¸äiñiíi» æ¾éåñií æåòiëäiðóäi òàëàï åòåäi, îë îíû» êîìïîíåíòòåðiíi» ¼çàðà áàéëàíûñûí ê¾øåéòóãå æ¸íå îºóøûíû» ¼çäiãiíåí òàíûìäûº iñ-¸ðåêåòiíi» áåëñåíäiëiãiíå áà¹ûòòàë¹àí.

Áiçäi» ½ñûíûï îòûð¹àí ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ äå»ãåéëiê ñàðàëàó ïðèíöèïiíå íåãiçäåëãåíäiêòåí, ñàðàëàï îºûòó ò¾ñiíiãiíå òîºòàëûï ¼òåìiç.

°äåáèåòòå îºûòó æ¾éåñiíi» ñàðàëàó ½¹ûìû îºóøûíû» æàëïû áiëiìäiê äàéûíäûºòû» ºàéñûáið ìèíèìóìûí èãåðå îòûðûï, ¼çiíi» áåéiìäiëiêòåðiíå å» æî¹àð¹û ä¸ðåæåäå ñ¸éêåñ êåëåòiíäåé áà¹ûòòàð¹à àéðûºøà ê¼»ië á¼ëó õ½ºû¹û ìåí êåïiëäi ì¾ìêiíäiãií àëóû äåï ò¾ñiíäiðiëåäi.

Ñàðàëàï îºûòó îºó-ò¸ðáèåëiëiê ïðîöåñòi» ìàçì½íû ìåí ½éûìäàñòûðûëóû ï¸íäåðäi áà¹äàðëû æ¸íå òåðå»äåòå îºûï ¾éðåíóäi» àéûðìàøûëûºòàðûí, îºóøûëàðäû iðiêòåï àëó øàðòòàðûí, òîïòàðäû» òîëûºòàíóûí, îºûòó ìåðçiìií, ì½¹àëiìäåðäi» æ¾êòåìåñi ìåí æàëàºûñûí æ¸íå ò.á. àíûºòàï áåðåäi./71/

κóøûëàð áið ñûíûïòà, áið áà¹äàðëàìà æ¸íå áið îºóëûº áîéûíøà îºè îòûðûï, ìàòåðèàëäû ¸ðò¾ðëi äå»ãåéäå èãåðå àëóû äå»ãåéëiê ñàðàëàó äåï àòàëàäû. Ñîíäûºòàí ìiíäåòòi äàéûíäûº äå»ãåéi àíûºòàóøû øàðò áîëûï òàáûëàäû. Ìiíäåòòi äàéûíäûº äå»ãåéiíå æåòó îºóøûíû» ìàçì½íäû èãåóãå ºîéûëàòûí å» àç ºàæåòòi òàëàïòàðäû îðûíäà¹àíûí ñèïàòòàéäû. Îñûíû» íåãiçiíäå ìàòåðèàëäû èãåðóäi» æî¹àðûðຠäå»ãåéëåði ºàëûïòàñàäû.

κûòóäû» áà¹äàðëûº ñàðàëàó íåìåñå ìàçì½íû áîéûíøà ñàðàëàó æî¹àð¹û ñûíûï îºóøûëàðûíû» ¸ðò¾ðëi òîïòàðûí ìàòåðèàëäû áàÿíäàóäû» òåðå»äiãi, ì¸ëiìåòòåðäi» ê¼ëåìi æ¸íå ºàìòûëàòûí òàºûðûïòàðäû» º½ðàìû, ñîíäàé - ຠîºûòóäû» ê¸ñiïòiê áà¹äàðëàí¹àí ìàçì½íû æà¹ûíàí åðåêøåëåíåòií áà¹äàðëàìàëàðäû ½é¹àðàäû. Áà¹äàðëû îºûòóäû» áið ò¾ðiíå æåêåëåãåí ï¸íäåðäi òåðå»iðåê îºûï ¾éðåíó æàòàäû, îë îºóøûëàðäû» îñû ï¸íäåðäåí æåòêiëiêòi ò¾ðäå iëãåði äå»ãåéäåãi äàéûíäû¹ûí ºàìòàìàñûç åòiï, æî¹àð¹û í¸òèæåëåðãå æåòóãå ì¾ìêiíäiê áåðåäi.

Ñàðàëàóäû» åêi äå»ãåéëiê æ¸íå áà¹äàðëûº ò¾ði äå ¼çàðà áiðií - áiði òîëûºòûðûï, ìåêòåïòå áiëiì áåðóäi» áàðëûº ñàòûëàðûíäà ºàòàðëàñ æ¾çåãå àñûðûëàäû.  Íåãiçãi ìåêòåïòå ñàðàëàóäû» æåòåêøi áà¹ûòûíà äå»ãåéëiê ñàðàëàó æàòàäû,  àëàéäà îë æî¹àð¹û ñûíûïòàðäà äà ¼çiíi» ìà»ûçûí æî¹àëûòïàéäû. Ñàðàëàó ì¸ñåëåñií ä½ðûñ øåøó ¾øií îíû» ì¸íiñií,  ìiíäåòi ìåí ò¾ðëåðií àéºûíäàï àëó ºàæåò. Ïåäàãîãèêàëûº ýíöèêëîïåäèÿäà æàëïû áiëiì áåðåòií ìåêòåïòåðãå ºîëäàíó¹à ºàòûñòû îºûòóäû ñàðàëàó (äèôôåðåíöèÿëäàó-ëàòûííû» differentia-àéûðìà äåãåí ñ¼çi)  îºó æîñïàðëàðû ìåí îºó áà¹äàðëàìàëàðûí á¼ëåêòåó ì¸ñåëåñi äåï àíûºòàìà áåðåäi.

Ñàðàëàï îºûòó êåçiíäå ¸ðáið îºóøûíû» äåðáåñ ¼çãåøåëiêòåði ì¸ñåëåëåðiíi» ïñèõîëîãèÿëûº ºûðëàðû, áåéiìäiëiêòåð ìåí ºàáiëåòòiëiêòi àéºûíäàó æ¸íå äàìûòûï æåòiëäiðó ì¸ñåëåëåði Ê.Ê. Ïëàòîíîâ/72/, Å.Ñ. Ðàáóíñêèé/73/, È.Ñ. ßêèìàíñêàÿ/74/, Â.Â. Ôèðñîâ. /75/ æ¸íå ò.á. ¹àëûìäàðäû» å»áåêòåðiíäå áàÿíäàëàäû.

Áà¹äàðëûº îºûòóäû» èäåÿëàðû ²àçàºñòàí ¹àëûìäàðû Ñ.À.ͽðàõìåòîâà/76/, Ì. Æàäðèíà /77/, Ñ.Ç. Òàéáîãàðîâà/78/, Ð. Òàñáîëàòîâà/79/ æ¸íå áàñºàëàðäû» æ½ìûñòàðûíäà áåéíåëåíåäi.

Áà¹äàðëûº ñàðàëàó, íåìåñå “ìàçì½íû áîéûíøà ñàðàëàó” îºóøûëàðäû» ¸ðò¾ðëi òîïòàðûí ìàòåðèàëäû áàÿíäàó òåðå»äiãiìåí, ì¸ëiìåòòåð ê¼ëåìiìåí, òiïòi òà»äàï àëûí¹àí ìàòåðèàëäû» òiçiìiìåí ¼çãåøåëåíåòií áà¹äàðëàìàëàð áîéûíøà îºûòóäû ½é¹àðàäû.

Æàëïû ïåäàãîãèêà òàðèõûíäà áiëiì áåðóäi» ìàºñàòòàðû ¼çãåðãåíäå îºûòóäû ñàðàëàó¹à  áåò á½ðûï îòûðûëàäû. ²àçiðãi êåçäå, îðòà áiëiì áåðóäi» ºàíà¹àòòàí¹ûñûç ê¾éi àéºûí áîë¹àíäà, îºûòóäû ñàðàëàó¹à á½ðûí ºàëûïòàñºàí ê¼çºàðàñòàð ºàéòà ºàðàñòûðûëûï æ¸íå øåòåëäiê ò¸æiðèáåëåðãå æèi íàçàð àóäàðûëà áàñòàäû. Íåìiñ ¹àëûìû Ð.Âèíêåëåðäi» “Ñàðàëàï îºûòó: ìiíäåòòåði, ò¾ðëåði æ¸íå ì¸ñåëåëåði” àòòû æ½ìûñûíäà ñàðàëàó ì¸ñåëåëåðií øåøó ò½ð¹ûñûíàí íàçàð àóäàðàëûºòàé, îíäà áûëàé äåëiíãåí:” Ñàðàëàó îºó-½éûìäàñòûðóëûº øàðàëàðäû» àóºûìäû æèíà¹ûí áiëäiðåäi, îëàð áið æà¹ûíàí îºóøûëàðäû» æàí - æàºòû ºàáiëåòòiëiêòåði ìåí ì¾ääåëåðií, åêiíøi æà¹ûíàí ºî¹àìíû» ¸ðò¾ðëi ºàæåòòiëiêòåðií ºàíà¹àòòàíäàðàäû. Îë åêi ºûçìåò àòºàðàäû: κóøûëàðäû» äàðàëûº ºàáiëåòòiëiêòåðiíi» àøûëóûíà, ºî¹àìíû» íû¹àþûíà æ¸íå îäàí ¸ði äàìóûíà æ¸ðäåìäåñåäi’’ äåëiíãåí. Á½ë ñàðàëàó ì¸ñåëåñií øåøêåíäå íàçàð¹à ½ñòàéòûí æà¹äàé.

 Ñûðòºû ñàðàëàó êåçiíäå ºàéñû áið ïðèíöèïòåð (ûºûëàñòàð, áåéiìäiëiêòåð, ºîë æåòêåí í¸òèæåëåð, òà»äà¹àí ìàìàíäûºòàð) íåãiçiíäå îºûòóäû áiðøàìà ò½ðàºòû òîïòà𠺽ðó àðºûëû ìàìàíäûºòàð¹à áà¹ûòòàó æ¾çåãå àñûðûëàäû. Á½ë òîïòàðäà îºó ìàòåðèàëûíû» ìàçì½íû äà, î¹àí áàéëàíûñòû ºîéûëàòûí òàëàïòàð äà ¼çãåøå áîëûï êåëåäi. κûòóäû ñûðòºû ñàðàïòàóäû» åêi ò¾ði áàð áîëàäû: ”ºàòà»” - áà¹äàðëûº ñûíûï òà»äàó æ¸íå áàñºàëàð; “èêåìäi”-ï¸íäåðäi åðêií òà»äàó; (ôàêóëüòàòèâòåð, ¾éiðìåëåð æ¸íå ò.á.)

Ìåêòåïòå áiëiì áåðóäi» ½ñûíûëûï îòûð¹àí ò½æûðûìäàìàñûíà ñ¸éêåñ íåãiçãi ìåêòåïòå (1-9 ñûíûïòàð) äå»ãåéëiê ñàðàëàóäû: áið ¹àíà áà¹äàðëàìàëàð ìåí îºóëûºòàð àðºûëû îºóøûëàðäû» ¼çäåðiíi» ì¾ìêiíäiêòåði ìåí ºàáiëåòòiëiêòåðiíå ºàðàé ¸ðò¾ðëi ñû ìàºñàòºà æåòóëåðií iñêå àñûðó ½é¹àðûëàäû. κóøûëàðäû» áàðëû¹û æî¹àðûäàí áåêiòiëãåí äàéûíäûºòû» ìiíäåòòi äå»ãåéií (ï¸í áîéûíøà ìåìëåêåòòiê ñòàíäàðòòû) ìå»ãåðói òèiñ.  Ñîäàí ñî» ¸ði ºàðàé îºó íåìåñå ºîë æåòêåí äå»ãåéäå òîºòàó ì¸ñåëåñií øåøó êåðåê åêåíi ½ñûíûëàäû. Àë îðòà ìåêòåïòi» æî¹àð¹û áóûíûíäà (10-11 ñûíûïòàð) áà¹äàðëûº ñàðàëàóäû iñêå àñûðó ½ñûíûëàäû. Îë îºóøûëàð¹à ¸ðò¾ðëi æîñïàðëàð ìåí áà¹äàðëàìàëàð áîéûíøà ¸ðò¾ðëi áà¹ûòòà áiëiì àëó ì¾ìêiíäiãií áåðåäi. Ñîíäà ºàíäàé áà¹ûòòû òà»äàï àëñà äà ¸ð îºóøûíû» ì¾ìêiíäiêòåðií åñêåðå îòûðûï, îíû» ºàé ï¸ííåí áîëñà äà áiëiìäåðäi» ìiíäåòòi (áàçàëûº) äå»ãåéiíå æåòóií ºàìòàìàñûç åòó ½é¹àðûëàäû.

Äå»ãåéëiê ñàðàëàó íåãiçiíäåãi ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» ò½æûðûìäàìàñûíà æ¸íå ìàºñàòòû áà¹ûò áåðó æîëäàðûíà òîºòàëûï ¼òåéiê. °ðáið ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ îºûòóäû» ìàºñàòûíà æåòói ¾øií ¹ûëûìè ò½æûðûìäàìà¹à íåãiçäåëói êåðåê, îëàðäû» º½ðàìûíäà ôèëîñîôèÿëûº, ïñèõîëîãèÿëûº, äèäàêòèêàëûº æ¸íå ¸ëåóìåòòiê ïåäàãîãèêàëûº íåãiçäåði áîëàäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ æ¾éåíi» áàðëûº áåëãiëåðií èãåðó êåðåê: îíû» áàðëûº á¼ëiìäåðiíi» ¼çàðà áàéëàíûñû, ò½òàñòû¹û, îéëàó áàðûñû. ͸òèæåëåðäi ò¾çåòó æ¸íå îºûòó áàðûñûíû» æîñïàðëàíóû, æîáàëàíóû ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû áàñºàðóäû» ì¾ìêiíäiãií áîëæàéäû.

Äå»ãåéëiê ñàðàëàó íåãiçiíäåãi ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ìàçì½íûíû» åðåêøåëiãi:

-æåêå º½ðûëûìäàð¹à áà¹äàð áåðó;

-áiëiì ìàçì½íûíû» ñèïàòû ìåí ê¼ëåìi;

îºó æîñïàðûíû», ìàòåðèàëûíû», áàÿíäàó ò¾ðëåðiíi» äèäàêòèêàëûº º½ðûëûìû.

Òåõíîëîãèÿ àóìà¹ûíäà¹û áiëiì ìàçì½íû æàëïû æ¾éåëåó ºà¹èäàñû, äàìûï êåëå æàòºàí îºûòóäû» ê¼çºàðàñû æ¸íå ¸ëåóìåòòiê òàïñûðûñ, îðòà áiëiì òåîðèÿñû ò½ð¹ûñûíàí ºàðàñòûðûëàäû.

Àêàäåìèê Â.Ï.Áåñïàëüêî ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ àñòàðûíäà ïðàêòèêàäà îðûíäàëàòûí ïåäàãîãèêàëûº æ¾éå æîáàñûí ò¾ñiíäiðåäi. Îíû» ïiêiði áîéûíøà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» íåãiçãi áåëãiñi:

-àíûºòàë¹àí æàëïû áiëiì ñòàíäàðòûíû» å» áîëìà¹àíäà ìiíäåòòi ìå»ãåðó äå»ãåéiíå áàðëûº îºóøûëàðäû» æåòóiíå 100 % êåïiëäiê áåðåäi.

-îºûòó ìàºñàòûíû» äèàãíîç ºîþû æ¸íå îºûòó í¸òèæåñiíi» ¸äië áà¹àëàíóû

-îºóøûíû» îºó-òàíûì ºûçìåòiíi» ìàçì½íûí æ¸íå º½ðûëûìûí àíûºòàéòûí îºó ïðîöåñiíi» æîáàñûíû» áîëóû

-äèäàêòèêà ïðîöåñiíi» ò½òàñòûëû¹û.

Áiç îñû ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» òàëàïòàðûí ºîðûòà êåëå ¼çiìiçäi» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿìûçäû ½ñûíäûº. Îë äå»ãåéëiê ñàðàëàï îºûòó æà¹äàéûíäà¹û ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåãå íåãiçäåëãåí æ¸íå îíû» ìèêðîìàºñàòòàðû ìåí ìå»ãåðó í¸òèæåëåði àíûº ê¼ðiíåäi. Áåðiëãåí òåõíîëîãèÿäà åêi ñàòûäàí ò½ðàòûí ñòàíäàðò åíãiçó ½ñûíûëàäû: ìiíäåòòi æàëïû áiëiì áåðó äàéûíäû¹û ( ìå»ãåðóäi» áiðiíøi äå»ãåéiíå ¸ðáið àäàì æåòói êåðåê) æ¸íå äàéûíäûºòû ê¼òåðó ¾øií ñàòûñû (2-4 áiëiì äå»ãåéií ìå»ãåðó, ÿ¹íè ìåêòåï ºàáiëåòòi, å»áåê ñ¾éãiø, ºûçû¹óøû îºóøûíû ºàìòàìàñûç åòó êåðåê ).

Ìåêòåïòå îºûòûëó¹à àðíàë¹àí íåãiçãi äå»ãåéäi ”áiëiì ºîñûíäûñû” ò¾ðiíäå ê¼ðñåòóãå áîëìàéäû. ´éòêåíi îºóøûíû» ºàíøà îºû¹àíû åìåñ, ºàíøàìà ìå»ãåðãåíi ìà»ûçäû.

κó ïðîöåñií äåìîêðàòèÿëûº ½éûìäàñòûðóäà¹û íåãiçãi äå»ãåéäi» ìiíäåòòåìåñi áîéûíøà, ¸ðáið æîñïàðëàí¹àí ìiíäåòòi í¸òèæåëåð àëäûí-àëà îºóøû¹à ò¾ñiíiêòi æ¸íå òàíûñ áîëóû êåðåê.

κûòóäû» äå»ãåéëiê ñàðàëàó íåãiçiíäåãi ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû æ½ìûñ ìåõàíèçìií íåãiçãiñi áîëà îòûðûï, íåãiçãi äå»ãåéäi» äàìóûíà ì¾ìêiíäiê òó¹ûçûï, àë¹ûðëû¹ûí æ¸íå áåéiìäiëiãií ºàìòàìàñûç åòói êåðåê. Îíû æåêå áið ¸äiñòåìåëiê ñ½ëáàìåí òû¹ûç áàéëàíûñòûðó¹à æ¸íå áåëãiëåóãå áîëìàéäû. Á½ë:

-наºтылау åìåñ, ынталандыру (ìîòèâàöèÿ, à íå êîíñòàòàöèÿ);

-áiëìåãåíäiãi ¾øií æàçàëàó åìåñ, åñêåðòó; 

-îºûòó äå»ãåéií òàëäà¹àíäà îºóøû º½ºûí ìîéûíäàó;

-åãåð ì½¹àëiìíi» á½ðûí¹û ïñèõîëîãèÿëûº í½ñºàìàñû: ”ì½¹àëiìíi» áåðãåí áàðëûº òàïñûðìàëàðûí æàòòàï àëóû êåðåê” áîëñà, îºóøû¹à àðíàë¹àí ºàçiðãi ïñèõîëîãèÿëûº í½ñºàìà áîéûíøà: ”²àíøà ìå»ãåðå àëàñû», ñîíøà ìå»ãåð, áiðຠìiíäåòòiäåí ò¼ìåí áîëìàóû êåðåê”.

-îºóøû îºó òàáûñûí ñåçiíó êåðåê.

Ìàçì½ííû» åðåêøåëiêòåði: Áiëiì ìàçì½íûíà åêi ñàòûëû òàëàï ºîéûëàäû, ÿ¹íè ìåêòåï :

 1) Бірінші сатыны» ìàçì½íûí îºóøûäàí òàëàï åòó êåðåê æ¸íå îíû ìå»ãåðó îºóøû ¾øií ìiíäåòòi áîëó òèiñ. 2.) Екінші сатыны»  ìàçì½íû 2-4 äå»ãåéëiê тапсырмалар арºылы беріледі, æ¸íå оларды  ¸р оºушы жеке ºабілетіне ынтасына с¸йкес ме»гереді. ²îðûòà àéòºàíäà áiçäi» æ½ìûñûìûçäà¹û äå»ãåéëiê ñàðàëàó íåãiçiíäåãi информатиканы îºûòóäû» æà»à ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû áîéûíøà, äàìûòà îºûòó æ¾çåãå àñûðûëàäû, ñîíäûºòàí îë îºóøûíû» îéëàóûí, åñêå ñàºòàóûí, áåëñåíäiëiãií, ûíòàñûí, äà¹äûñûí, áiëiì ñàïàñûíû» àðòóûí ºàìòàìàñûç åòåäi.  Æà»à òåõíîëîãèÿ¹à ñ¸éêåñ áàðëûº  îºóøû ¼ç ºûçìåòií å» ò¼ìåíãi äå»ãåéäåãi òàïñûðìàíû îðûíäàóäàí áàñòàéäû äà, òàïñûðìàíû îðûíäàóûíà áàéëàíûñòû êåëåñi äå»ãåéãå ê¼øiï îòûðàäû. ̽íäàé æà¹äàéäà îºóøûëàð àðàñûíäà ¼çàðà æàðûñóìåí ºàòàð, ¸ð îºóøûíû» ¼çiíäiê äå»ãåéiíå ñàé áiëiì àëóû ºàìòàìàñûç åòiëåäi. ´çiíå äåãåí ñåíiìi àðòûï, øû¹àðìàøûëûº ºàáiëåòi øû»äàëàäû. ²èíàë¹àí ñ¸òòåðiíäå ¼çàðà àóûëäàñûï, òàïñûðìàíû îðûíäàó¹à äà º½ºûëû. /83/

κóøûëàð¹à áåðiëåòií òàïñûðìàëàðäû» íåãiçiíå ìåìåëåêåòòiê ñòàíäàðò àëûíàäû. Òàïñûðìàëàð      1-¾éðåíóøiëiê,       2-àëãîðèòìäiê,

3-ýâðиñòèêàëûº, 4-øû¹àðìàøûëûº äå»ãåéäå áåðiëåäi. Ìåìëåêåòòiê ñòàíäàðòïåí áàñòàë¹àí áiðiíøi äå»ãåéäåãi òàïñûðìàëàð áiðòå-áiðòå ê¾ðäåëåíåäi. Äå»ãåéëiê òàïñûðìàëàð îºó ìàòåðèàëûíû» àðíàñûí êå» àøó¹à, îºóøûíû» îéëàó ºàáiëåòií, ýìïåðèêàëûº äå»ãåéäåí (¾éðåíóøiëiê) òåîðèÿëûº äå»ãåéãå (øû¹àðìàøûëûº äå»ãåéãå äåéií) áà¹ûòòàëûï º½ðûë¹àí.

 

1.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын  қолданудың қажеттілігі.

 

         Оқушылардың жеке білімдерін анықтау және  бағалау тұрғысында олармен деңгейлік тапсырмалар бойынша жұмыс жүргізуді дұрыс деп ойлаймыз. Ондағы басты мақсат өздігінен ізденуге ұмтылатын оқушыларды даярлау. Сондай-ақ оның бір ерекшелігі жаңа технология бойынша өздерінің білімдерін оқушылар жаңа әдіспен бағалай алуында. Деңгейлік тапсырмаларын өткен тақырыптарды қайталау, оқушылардың білімдерін тексеру үшін пайдаланған дұрыс.

 

   ²àçiðãi ºî¹àì ¼ìiðiíäåãi ê¾ðäåëi ¼çãåðiñòåð áiëiì æ¾éåñií ðåôîðìàëàóäû, îíû» äàìóûíà æà»à àìàëäàð åíãiçóäi, ñîíû» iøiíäå, îíû» ¸дістемелік æ¸íå ò½æûðûìäû íåãiçäåði ìåí ïåäàãîãèêàëûº ¹ûëûìíû» ïàðàäèãìàñûí ºàéòà ºàðàñòûðóäû òàëàï åòåäi.

Ìåêòåï áiëiì áåðó æ¾éåñií ðåôîðìàëàóäû» àòàë¹àí ïðèíöèïòåði îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñiíi» (îºûòó ìàºñàòûíû», ìàçì½íûíû», ¸äiñòåðiíi», ôîðìàëàðû ìåí º½ðàëûíû») áiðò½òàñ æ¸íå æ¾éåëiê ¼çãåðóií ê¼çäåéäi.

Îðòà áiëiì ñòàíäàðòû ìåí æà»à áàçèñòiê îºûòó æîñïàðûíà ñ¸éêåñ áiëiì ìàçì½íûí ºàëûïòàñòûðóäà îºóøûëàð¹à äàéûí áiëiìäi áåðiï ºàíà ºîéìàé áiëiìäi ¼çäiãiíåí èãåðó ¸äiñ-æîëäàðûíû» ïðîöåññóàëäûº æ¸íå äàìûòóøûëûº æàºòàðûíû» áàñûìäûëû¹ûíà (äîìèíàíòàñûíà) ê¼øó ºàðàñòûðûë¹àí. Iøêi ñàðàëàó åñåáiíåí îºóëûºòû», ñàáàºòû», îºó ïðîöåñiíi» ìàçì½íäûº ñыéûìäûëû¹û ìåí äàìûòóøûëûº ºàáiëåòií àðòòûðó ê¼çäåëãåí.

Áiëiì ìàçì½íûí ºàëûïòàñòûðóäû» îñûíäàé æà»à àìàëû åñåáiíåí îºó ïðîöåñií èíòåíñèâòåíäiðó ìåí îïòèìàëäàó¹à ¸êåëåòií îºûòó ìàçì½íû ìåí ¸äiñòåðiíi» ¾éëåñiìäiëiãi àðòûï, îºûòóäû» òèiìäiëiãi àðòòûðûëàäû.

Ñîíäûºòàí, ºàçiðãi äèäàêòèêàíû»  ê¼êåéòåñòi ì¸ñåëåñi - ìåêòåï ï¸íäåðií ïåäàãîãèêà ¹ûëûìûíû» ¸äiñíàìàñû ìåí ïàðàäèãìàñûíû»  ºàçiðãi òàëàïòàðûíà ñàé ¸äiñòåìåëiê æà»àðòó.

Áiçäi» ðåñïóáëèêàìûçäà äå»ãåéëiê ñàðàëàó¹à íåãiçäåëãåí îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû ïðîôåññîð Æ.À.²àðàåâòû»  æ½ìûñòàðûíäà çåðòòåëãåí, á½ë å»áåêòåðäå îºûòóäû»  êîìïüþòåðëiê òåõíîëîãèÿñûí º½ðó æ¸íå ºîëäàíó ì¸ñåëåñiíå äå àñà çîð ê¼»ië á¼ëiíãåí./27/

Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó ìåêòåïòi ñàïàëû ò¾ðëåíäiðóãå, æà»àøûë æîáàëàð¹à iðãå áîëó¹à íàºòû  íåãiç áîëûï, ¸ðáið ìåêòåïêå ¼çiíäiê ò½ë¹àñûí òàáó¹à, ¸ðáið ì½¹àëiìãå ¼çiíäiê ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií º½ðó¹à  ñåïòiãií  òèãiçåäi.

Ñîíûìåí ºàòàð, ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó- ä¸ñò¾ðëi  îºûòóäû  êîìïüþòåðëiê "ýëåêòðîí ºàáû¹ûí" º½ðûï îºûòó ò¸ðiçäi ïåäàãîãèêàëûº áà¹äàðëàìàëû º½ðàëäàðäû æ¾éåëi äàéûíäàóäû» áàñòû íåãiçi áîëàäû.

Áiðàº, àéòà êåòåòií æà¹äàé, æî¹àðûäà àòàë¹àí æ½ìûñòàðäà íàºòû ï¸íäi îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æîáàëàó ì¸ñåëåñi, ÿ¹íè, îºûòó ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû íåãiçiíäå íàºòû ï¸íäi îºûòóäà¹û ìàºñàò ºîéûëó, îºûòó ¸äiñòåðií îíû» ìàçì½íû ìåí ò¾ðëåðií, º½ðàëäàðûí æåòiëäiðó ì¸ñåëåëåði ò½òàñòàé ºàðàñòûðûëûï, æ¾éåëi ò¾ðäå çåðòòåëìåãåí.

°ñiðåñå, ïåäàãîãèêàëûº êâàëèìåòðèÿ, ñîíû» iøiíäå îºóøûëàðäû» îºó iñ-¸ðåêåòií áà¹àëàó ìåí áàºûëàó¹à, ¼çäiãiíåí áàºûëàó¹à îºóøûëàðäû» äàìóûíû» (¼çiíäiê äàìóûíû») ìîíèòîðèíãií º½ðó¹à ê¼ï ê¼»ië àóäàðûëìà¹àí.

     Òåõíîëîãèÿ èäåÿñû  æà»à ½¹ûì åìåñ. κûòó ïðîöåñií òåõíîëîãèÿëàíäûðó òóðàëû ïiêiðäi îñûäàí 400 æûë á½ðûí ß.À.Êîìåíñêèé àéòºàí, ÿ¹íè îíû» ïiêiðiíøå îºûòó “òåõíîëîãèÿëûº” áîëóû ºàæåò. Îíû» ìà¹ûíàñû – íåíi ¾éðåòñå äå, íåíi îºûòñà äà òàáûññûç áîëìàóû êåðåê. ̽íäàé îºûòó ìåõàíèçìií ß.À.Êîìåíñêèé “äèäàêòèêàëûº ìàøèíà” äåï àòàäû. Òåõíîëîãèÿ¹à ìàºñàò ºîþ, îñû ìàºñàòºà æåòóäi» º½ðàëäàðûí içäåñòiðó, á½ë º½ðàëäàðäû ºîëäàíóäû» åðåæåëåðií òàáó ìà»ûçäû áîëäû. Ñî¹àí áàéëàíûñòû, ìàºñàò - º½ðàë – îíû» ºîëäàíó åðåæåëåði – í¸òèæå ìîäóëi øûºòû. Á½íû» ¼çi – áiëiì áåðóäåãi êåç  - êåëãåí òåõíîëîãèÿíû» ¼çåãi.

        À²Ø-òà ¾ñòiìiçäåãi ¹àñûðäû» 30-øû æûëäàðäà òåõíèêàëûº º½ðàëäàðäû ïàéäàëàíûï îºûòà áàñòà¹àíäà “áiëiì áåðóäåãi òåõíîëîãèÿ” òåðìèíi ïàéäà áîëäû. Á½ë îºó ïðîöåñiíäå òåõíèêàíû ïàéäàëàíóìåí áiðäåé.

        60-øû æûëäàðäà àìåðèêàëûº æ¸íå áàòûñ Åâðîïàëûº áiëiì áåðóäåãi ðåôîðìàëàð¹à áàéëàíûñòû “îºó ïðîöåñiíäå  ìåæåëåíãåí áiëiì í¸òèæåñiíå ºàëàé æåòóãå áîëàäû” ìà¹ûíàñûí áåðåòií “ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ” òåðìèíi ïàéäà áîëäû. Àë äèäàêòèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» ì¸ñåëåëåði áiçäi» çàìàíûìûçäû» åêiíøi æàðòûñûíäà òåõíèêà ìåí òåõíîëîãèÿíû» ºàðºûíäû äàìóû í¸òèæåñiíäå ïàéäà áîëäû. κûòó òåõíîëîãèÿñû, ÿ¹íè êå»iðåê àéòºàíäà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ àºïàðàòòû ¼»äåó, ñàºòàó, áåðó ¸äiñòåði ìåí º½ðàëäàðûíû» òàáûñòàðûíà áàéëàíûñòû äàìóäû» áàðëûº ì¾ìêiíäiêòåðiíå èå áîëà àëàòûí ¸ëåóìåòòiê òåõíîëîãèÿíû» ìà»ûçäû êîìïîíåíòi áîëûï òàáûëàäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ½¹ûìûíû» ºàëûïòàñóû ìåí äàìóûíû» áàðûñûíäà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ½¹ûìûíû» ì¸íi ò¾ðëiøå ºàðàñòûðûëàäû. ++

κûòó òåõíîëîãèÿñû – îºûòó ìàçì½íûí æ¾çåãå àñûðó æîëûíäà¹û àë¹à ºîé¹àí ìàºñàòºà æåòóäi» òèiìäiëiãií ºàìòàìàñûç åòåòií îºûòóäû» ¸äiñ, º½ðàë æ¸íå ò¾ðëåðiíi» æ¾éåñi áîëûï òàáûëàäû.   κûòó òåõíîëîãèÿñûíäà ìàçì½í, ¸äiñ æ¸íå º½ðàëäàðäû» ¼çàðà áàéëàíûñû ìåí ñåáåïòiëiãi æàòûð, ñî¹àí áàéëàíûñòû ºàæåòòi ìàçì½íäû, òèiìäi ¸äiñòåð ìåí º½ðàëäàðäû áà¹äàðëàìà ìåí ºîéûë¹àí ïåäàãîãèêàëûº ìiíäåòêå ñ¸éêåñ iðiêòåé áiëó ì½¹àëiìíi» ïåäàãîãèêàëûº øåáåðëiãiíå áàéëàíûñòû. Áiç áåðiëãåí àíûºòàìàëàðäàí  áiç “òåõíîëîãèÿ” – technå - ¼íåð, øåáåðëiê æ¸íå logos - ¹ûëûì, çà», ÿ¹íè òåõíîëîãèÿ äåãåíiìiç – øåáåðëiê (¼íåð) òóðàëû ¹ûëûì åêåíií áiëåìiç./59/

²àçiðãi çàìàí¹û îºûòó òåõíîëîãèÿëàðû ïåäàãîãèêàëûº æ¸íå ïñèõîëîãèÿëûº iëiìäåð íåãiçiíäå º½ðûë¹àí äàìûòóøû, ò½ë¹àëûº áà¹äàðëû, ìàºñàòòû òåõíîëîãèÿ áîëûï òàáûëàäû. κó ïðîöåñií òåõíîëîãèÿëàíäûðó áàñºà àºûë-îé òàëàáûíà ¹àíà íåãiçäåëãåí ðàöèîíàëèñòiê íåìåñå òåõíîêðàòòûº äåï àòàëàòûí äèäàêòèêàëûº ïàðàäèãìàìåí ¸äiñíàìàëûº áàéëàíûñòà. Ïåäàãîã ðàöèîíàëèñòåðäi» íåãiçãi ìiíäåòi – îºó ìàòåðèàëûí ìå»ãåðóäi» íå¹½ðëûì òèiìäi ò¸ñiëäåðií içäåñòiðó. Íຠîñû ìîäåëü ò¼»iðåãiíäå îºûòóäû» òåõíèêàëûº º½ðàëäàðûí ºîëäàíóäû» ì¾ìêií æîëäàðû ïàéäà áîëûï, îë êåéiííåí îºûòó òåõíîëîãèÿñû ½ñòàíûìäàðûíà æàë¹àñòû./60,61,62/

Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» åðåêøåëiãií  ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi æîáàëàó ò½ð¹ûñûíàí àíûºòàó  ¾øií æîáàëàóäû» áiëiì áåðó àéìà¹ûíäà îºûòó æ¾éåñi ìåí îíû» æåêåëåãåí êîìïàíåíòòåðií æàñàóìåí øåêòåëìåéòiíií åñêåðó ºàæåò. Æîáàëàó ñîíûìåí ºàòàð îºóøûíû» èíòåëëåêóàëüäûº äàìó çà»äûëûºòàðûí, îºó iñ - ¸ðåêåòiíi» ºàëûïòàñó åðåêøåëiêòåðií æ¸íå ïåäàãîãèêàëûº áàñºàðóäû» ò¸ñiëäåðií çåðòòåéòií º½ðàë ðåòiíäåãi ¸äiñíàìàëûº ºûçìåò òå àòºàðàäû. κûòó òåõíîëîãèÿñûíû» ¸äiñíàìàëûº ºûçìåòi æàëïû ñòðàòåãèÿëûº ¾ëãi – îºûòóäû æîáàëàó, ½éûìäàñòûðó æ¸íå æîáàíû æ¾çåãå àñûðó àðºûëû àíûºòàëàäû./63,64,65/

Àêàäåìèê Â.Ë.Áåñïàëüêîíû» àíûºòàìàñû áîéûíøà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ò¸æiðèáåäå æ¾çåãå àñûðûëàòûí áåëãiëi áið ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi» æîáàñû./14/Àë ïåäàãîãèêàëûº æ¾éå äåãåíiìiç îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñi: ìàºñàò, ìàçì½íû, ¸äiñ-ò¸сіл, сабаºты» т¾рі ìåí º½ðàëäàðû æ¸íå î¹àí ñ¸éêåñòi äèäàêòèêàëûº ïðîöåñòåðäi» æèûíòû¹û. Ïåäàãîãèêàëûº æ¾éå ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû æàñàóäû» íåãiçi áîëûï òàáûëàäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» ¸äiñòåìåäåí áið åðåêøåëiãi- îºóøûíû» îºó – òàíûìäûº ºûçìåòiíi» º½ðûëûìû ìåí ìàçì½íûí àíûºòàéäû. Òåõíîëîãèÿíû ïàéäàëàíó îºûóøûëàðäû» áàðëû¹ûíû» òàáûñºà æåòóiíå ¸êåëåäi. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ – îºóøûëàðäû» æåêå áàñûí äàìûòó ìåí áiëiì áåðó ìàºñàòûíà æåòó æîëûíäà¹û ïåäàãîãèêàëûº  ºûçìåòòi», iñ - ¸ðåêåòòi» æ¾éåëi äàìûï îòûðàòûí æîáàñû.

 

1.3 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын информатика пәнін оқытуда қолданудың дидактикалық ерекшеліктері.

 

Информатиканы»  ºàçiðãi êóðñûíû» ¹ûëûìè-¸äiñòåìåëiê èäåÿëàðû îºóøûíû» ¼ç áåòiìåí æ½ìûñ æàñàó¹à ê¼»ië á¼ëóií ºàæåò åòåäi. ²îðûòà àéòºàíäà ½ëòòûº ì¸äåíèåòêå íåãiçäåëãåí  ºàçຠìåêòåáiíi» æàñ ½ðïà¹ûíà áiëiì áåðóäå, îëàðäû äàìûòóäà æ¸íå ò¸ðáèåëåóäå  Информатиканы»  àëàòûí îðíû åðåêøå åêåíi áåëãiëi. Îñû¹àí îðàé ìåêòåïòåãi Информатикаäàí áiëiì áåðó åãåìåíäi åëiìiçäi» º¸çiðãi ¸ëåóìåíòòiê-ýêîíîìèêàëûº  äàìóûìåí ñàé áîëóû êåðåêòiãi àíûºòàëäû. κóøûëàðäû» ¼ç áåòiìåí äàìóûíà, ¼ç áåòiìåí áiëiì àëóûíà, ¹ûëûìè æ¸íå ¸ëåóìåíòòiê àºïàðàòòàðäû» æåäåë à¹ûìûíà iëåñå áiëó äà¹äûñûíà ê¼»ië á¼ëiíói ºàæåò.   

 

ІІ тарау

Информатика пәнін меңгертуде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың

әдістемелік негіздері.

 

   ²àçiðãi ºî¹àì ¼ìiðiíäåãi ê¾ðäåëi ¼çãåðiñòåð áiëiì æ¾éåñií ðåôîðìàëàóäû, îíû» äàìóûíà æà»à àìàëäàð åíãiçóäi, ñîíû» iøiíäå, îíû» ¸äiñíàìàëûº æ¸íå ò½æûðûìäû íåãiçäåði ìåí ïåäàãîãèêàëûº ¹ûëûìíû» ïàðàäèãìàñûí ºàéòà ºàðàñòûðóäû òàëàï åòåäi.

²àçiðãi êåçäå ðåñïóáëèêàìûçäà áiëiì áåðó iñiíäå äåìîêðàòèÿëàíäûðó ìåí içãiëåíäiðó æà»àðòóäû» íåãiçãi ïðèíöèïòåði ðåòiíäå àíûºòàë¹àí îðòà áiëiì æ¾éåñií äàìûòóäû» ò½æûðûìäàìàñû ìåí ñòðàòåãèÿñû, Çà»íû» íåãiçäåði æ¸íå îðòà áiëiìíi» áåêiòiëãåí  æàëïû ìiíäåòòi ñòàíäàðòòàðû áàð./1,2,3,4/

Ìåêòåï áiëiì áåðó æ¾éåñií ðåôîðìàëàóäû» àòàë¹àí ïðèíöèïòåði îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñiíi» (îºûòó ìàºñàòûíû», ìàçì½íûíû», ¸äiñòåðiíi», ôîðìàëàðû ìåí º½ðàëûíû») áiðò½òàñ æ¸íå æ¾éåëiê ¼çãåðóií ê¼çäåéäi.

Îðòà áiëiì ñòàíäàðòû ìåí æà»à áàçèñòiê îºûòó æîñïàðûíà ñ¸éêåñ áiëiì ìàçì½íûí ºàëûïòàñòûðóäà îºóøûëàð¹à äàéûí áiëiìäi áåðiï ºàíà ºîéìàé áiëiìäi ¼çäiãiíåí èãåðó ¸äiñ-æîëäàðûíû» ïðîöåññóàëäûº æ¸íå äàìûòóøûëûº æàºòàðûíû» áàñûìäûëû¹ûíà (äîìèíàíòàñûíà) ê¼øó ºàðàñòûðûë¹àí. Iøêi ñàðàëàó åñåáiíåí îºóëûºòû», ñàáàºòû», îºó ïðîöåñiíi» ìàçì½íäûº ñéûìäûëû¹û ìåí äàìûòóøûëûº ºàáiëåòií àðòòûðó ê¼çäåëãåí.

Áiëiì ìàçì½íûí ºàëûïòàñòûðóäû» îñûíäàé æà»à àìàëû åñåáiíåí îºó ïðîöåñií èíòåíñèâòåíäiðó ìåí îïòèìàëäàó¹à ¸êåëåòií îºûòó ìàçì½íû ìåí ¸äiñòåðiíi» ¾éëåñiìäiëiãi àðòûï, îºûòóäû» òèiìäiëiãi àðòòûðûëàäû.

Ñîíäûºòàí, ºàçiðãi äèäàêòèêàíû»  ê¼êåéòåñòi ì¸ñåëåñi - ìåêòåï ï¸íäåðií ïåäàãîãèêà ¹ûëûìûíû» ¸äiñíàìàñû ìåí ïàðàäèãìàñûíû»  ºàçiðãi òàëàïòàðûíà ñàé ¸äiñòåìåëiê æà»àðòó.

Ìåêòåï áiëiì áåðó iñiíå îðòà áiëiìíi» ìåìëåêåòòiê æàëïû¹à ìiíäåòòi ñòàíäàðòòàðûí åíãiçó - áiëiì ìåêåìåëåðiíåí íîðìàòèâòi  º½æàò ðåòiíäå îëàðäû» áàðëûº òàëàïòàðûíû» ì¾ëòêiñiç îðûíäàóûí ê¼çäåéäi.

"Áiëiì òóðàëû" çà»íû» 41 áàáûíäà ïåäàãîãòû» ìiíäåòòåðií ê¼ðñåòåòií íîðìà àíûºòàë¹àí. Çà»íû» îñû áàáûíà ñ¸éêåñ ïåäàãîã ºûçìåòêåðëåð îºóøûëàðäû» àëàòûí áiëiìі ìåìëåêåòòiê áiëiì ñòàíäàðòû òàëàïòòàðûíàí ò¼ìåí áîëìàóûíà ºîë æåòêiçóãå ìiíäåòòi./4/

Áiðàº, ¹ûëûìè çåðòòåóëåð, ñîíû» iøiíäå áiçäi» äå ò¸æiðèáå ê¼ðñåòêåíäåé, ä¸ñò¾ðëi îºûòó ¸äiñòåði ì½íäàé í¸òèæåãå æåòóãå êåïiëäiê áåðìåéäi. Ñîë ñåáåïòi, ºàçiðãi êåçäå áiëiì æ¾éåëåðií òåõíîëîãèçàöèÿëàó ïåäàãîãèêàëûº ¹ûëûì ìåí ïðàêòèêàíû» æà»à, áîëàøà¹û ìîë áà¹ûòû áîëûï òàáûëàäû, äåìåê, ¸äiñòåìå îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñûíû» äå»ãåéiíå  äåéií æåòiëäiðiëói êåðåê.

°äiñòåìåëiê æ¾éåíi» æåêå êîìïîíåíòòåðií (îºûòóäû» ìàçì½íû ìåí ¸äiñòåðií) æà»àðòó ì¸ñåëåëåði Â.Ñ.Ëåäíåâòi», Â.Â.Êðàåâñêèéäi», È.ß.Ëåðíåðäi», Ì.Ê.Ñêàòêèííi», Þ.Ê.Áàáàíñêèéäi» æ¸íå ò.á.  å»áåêòåðiíäå çåðòòåëãåí./5-12/

Á½ë æ½ìûñòàðäû» º½íäûëûº áåäåëií ò¾ñiðìåéòiíiìiçäi àéòà îòûðûï, äåãåíìåí, àòàë¹àí æ½ìûñòàðäà àíûºòàë¹àí áiëiì ìàçì½íûí  º½ðûëûìäàó æ¸íå iðiêòåó ïðèíöèïòåði ìåí êðèòåðèéëåðií ì¸íäiëiãi æà¹ûíàí òîëûºòûðó, ºàéòà ðåòòåó ºàæåò äåãåí îéäàìûç.

Îðòà ìåêòåïòå ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåñòi òèiìäi ½éûìäàñòûðó ì¸ñåëåëåði Þ.Ê.Áàáàíñêèé, Â.Ï.Áåñïàëüêî, Ì.È.Ìàõìóòîâ, À.Ì.Ìàòþøêèí, Ï.È.Ïèäêàñèñòûé, Ò.È.Øàìîâà, Ã.È.Ùóêèíà å»áåêòåðiíäå çåðòòåëãåí./13-21/

Àòàë¹àí iðãåëi çåðòòåóëåð îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñûíà, îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æîáàëàó òåîðèÿñûíà  íåãiç áîëà àëàäû.

κûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñûíû» ì¸íi ò½»¹ûø ðåò ÐÁÀ àêàäеìèãi Â.Ï.Áåñïàëüêî/8/ å»áåêòåðiíäå àøûëäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» æåêå àñïåêòiëåði ìåí ò¾ðëåði Â.Ì.Ìîíàõîâòû», Ì.Â.Êëàðèííi», Ï.È.Òðåòÿêîâòû», È.Ï.Ñåííîâñêèé, Ã.À. Ìîíàõîâàíû» æ½ìûñòàðûíäà ºàðàñòûðûëäû./22-26/

Áiçäi» ðåñïóáëèêàìûçäà äå»ãåéëiê ñàðàëàó¹à íåãiçäåëãåí îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû ïðîôåññîð Æ.À.²àðàåâòû»  æ½ìûñòàðûíäà çåðòòåëãåí, á½ë å»áåêòåðäå îºûòóäû»  êîìïüþòåðëiê òåõíîëîãèÿñûí º½ðó æ¸íå ºîëäàíó ì¸ñåëåñiíå äå àñà çîð ê¼»ië á¼ëiíãåí./27/

κûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿëàðûíû» æåêå àñïåêòiëåði ². ²àáäûºàéûð½ëû, Ã.²½ñàéûíîâ, Å.Íàáèåâ, Ò.Ãàëèåâ,  C.Èñëàìãóëîâà/28-35/ ò.á îòàíäûº ¹àëûìäàðäû» å»áåêòåðiíäå ºàðàñòûðûë¹àí.

Àòàï êåòiëãåí æ½ìûñòàðäà ê¼ðñåòiëãåíäåé, îºûòóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû ìåêòåïòå áiëiì áåðó iñií içãiëåíäiðó ìåí äåìîêðàòèÿëàíäûðóûíà, ì½¹àëiì ìåí îºóøûíû» øû¹àðìàøûëûº æ½ìûñûíà æà¹äàé æàñàó¹à, îëàðäû» "ñóáúåêò-ñóáúåêò" ¼çàðà ºàòûíàñûíà íåãiç áîëûï òàáûëàäû.

Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó ìåêòåïòi ñàïàëû ò¾ðëåíäiðóãå, æà»àøûë æîáàëàð¹à iðãå áîëó¹à íàºòû  íåãiç áîëûï, ¸ðáið ìåêòåïêå ¼çiíäiê ò½ë¹àñûí òàáó¹à, ¸ðáið ì½¹àëiìãå ¼çiíäiê ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií º½ðó¹à  ñåïòiãií  òèãiçåäi.

Ñîíûìåí ºàòàð, ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó- ä¸ñò¾ðëi  îºûòóäû  êîìïüþòåðëiê "ýëåêòðîí ºàáû¹ûí" º½ðûï îºûòó ò¸ðiçäi ïåäàãîãèêàëûº áà¹äàðëàìàëû º½ðàëäàðäû æ¾éåëi äàéûíäàóäû» áàñòû íåãiçi áîëàäû.

Áiðàº, àéòà êåòåòií æà¹äàé, æî¹àðûäà àòàë¹àí æ½ìûñòàðäà íàºòû ï¸íäi îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æîáàëàó ì¸ñåëåñi, ÿ¹íè, îºûòó ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû íåãiçiíäå íàºòû ï¸íäi îºûòóäà¹û ìàºñàò ºîéûëó, îºûòó ¸äiñòåðií îíû» ìàçì½íû ìåí ò¾ðëåðií, º½ðàëäàðûí æåòiëäiðó ì¸ñåëåëåði ò½òàñòàé ºàðàñòûðûëûï, æ¾éåëi ò¾ðäå çåðòòåëìåãåí.

°ñiðåñå, ïåäàãîãèêàëûº êâàëèìåòðèÿ, ñîíû» iøiíäå îºóøûëàðäû» îºó iñ-¸ðåêåòií áà¹àëàó ìåí áàºûëàó¹à, ¼çäiãiíåí áàºûëàó¹à îºóøûëàðäû» äàìóûíû» (¼çiíäiê äàìóûíû») ìîíèòîðèíãií º½ðó¹à ê¼ï ê¼»ië àóäàðûëìà¹àí.

     Òåõíîëîãèÿ èäåÿñû  æà»à ½¹ûì åìåñ. κûòó ïðîöåñií òåõíîëîãèÿëàíäûðó òóðàëû ïiêiðäi îñûäàí 400 æûë á½ðûí ß.À.Êîìåíñêèé àéòºàí, ÿ¹íè îíû» ïiêiðiíøå îºûòó “òåõíîëîãèÿëûº” áîëóû ºàæåò. Îíû» ìà¹ûíàñû – íåíi ¾éðåòñå äå, íåíi îºûòñà äà òàáûññûç áîëìàóû êåðåê. ̽íäàé îºûòó ìåõàíèçìií ß.À.Êîìåíñêèé “äèäàêòèêàëûº ìàøèíà” äåï àòàäû. Òåõíîëîãèÿ¹à ìàºñàò ºîþ, îñû ìàºñàòºà æåòóäi» º½ðàëäàðûí içäåñòiðó, á½ë º½ðàëäàðäû ºîëäàíóäû» åðåæåëåðií òàáó ìà»ûçäû áîëäû. Ñî¹àí áàéëàíûñòû, ìàºñàò - º½ðàë – îíû» ºîëäàíó åðåæåëåði – í¸òèæå ìîäóëi øûºòû. Á½íû» ¼çi – áiëiì áåðóäåãi êåç  - êåëãåí òåõíîëîãèÿíû» ¼çåãi.

        À²Ø-òà ¾ñòiìiçäåãi ¹àñûðäû» 30-øû æûëäàðäà òåõíèêàëûº º½ðàëäàðäû ïàéäàëàíûï îºûòà áàñòà¹àíäà “áiëiì áåðóäåãi òåõíîëîãèÿ” òåðìèíi ïàéäà áîëäû. Á½ë îºó ïðîöåñiíäå òåõíèêàíû ïàéäàëàíóìåí áiðäåé.

        60-øû æûëäàðäà àìåðèêàëûº æ¸íå áàòûñ Åâðîïàëûº áiëiì áåðóäåãi ðåôîðìàëàð¹à áàéëàíûñòû “îºó ïðîöåñiíäå  ìåæåëåíãåí áiëiì í¸òèæåñiíå ºàëàé æåòóãå áîëàäû” ìà¹ûíàñûí áåðåòií “ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ” òåðìèíi ïàéäà áîëäû. Àë äèäàêòèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» ì¸ñåëåëåði áiçäi» çàìàíûìûçäû» åêiíøi æàðòûñûíäà òåõíèêà ìåí òåõíîëîãèÿíû» ºàðºûíäû äàìóû í¸òèæåñiíäå ïàéäà áîëäû. κûòó òåõíîëîãèÿñû, ÿ¹íè êå»iðåê àéòºàíäà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ àºïàðàòòû ¼»äåó, ñàºòàó, áåðó ¸äiñòåði ìåí º½ðàëäàðûíû» òàáûñòàðûíà áàéëàíûñòû äàìóäû» áàðëûº ì¾ìêiíäiêòåðiíå èå áîëà àëàòûí ¸ëåóìåòòiê òåõíîëîãèÿíû» ìà»ûçäû êîìïîíåíòi áîëûï òàáûëàäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ½¹ûìûíû» ºàëûïòàñóû ìåí äàìóûíû» áàðûñûíäà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ½¹ûìûíû» ì¸íi ò¾ðëiøå ºàðàñòûðûëàäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ì¸ñåëåñiíå àðíàë¹àí Ï.ß.Ãàëüïåðèí, Â.Â.Äàâûäîâ, Ì.Êëàðèí, Æ.À.²àðàåâ, Ò.Ò.Ãàëèåâ ò.á. ¹ûëûìäàðäû» å»áåêòåðiíäå  îºûòó òåõíîëîãèÿñûí òåõíèêàëûº º½ðàëäàðäû» ê¼ìåãiìåí îºûòó äåãåí ½¹ûíóäàí áàñòàï ïåäàãîãèêàëûº  òåõíîëîãèÿíû ¹ûëûìè ò½ð¹ûäàí ½¹ûíó¹à äåéií ò¾ðëiøå ïiêiðëåð àéòûë¹àí. /54-58/

κûòó òåõíîëîãèÿñû – îºûòó ìàçì½íûí æ¾çåãå àñûðó æîëûíäà¹û àë¹à ºîé¹àí ìàºñàòºà æåòóäi» òèiìäiëiãií ºàìòàìàñûç åòåòií îºûòóäû» ¸äiñ, º½ðàë æ¸íå ò¾ðëåðiíi» æ¾éåñi áîëûï òàáûëàäû.   κûòó òåõíîëîãèÿñûíäà ìàçì½í, ¸äiñ æ¸íå º½ðàëäàðäû» ¼çàðà áàéëàíûñû ìåí ñåáåïòiëiãi æàòûð, ñî¹àí áàéëàíûñòû ºàæåòòi ìàçì½íäû, òèiìäi ¸äiñòåð ìåí º½ðàëäàðäû áà¹äàðëàìà ìåí ºîéûë¹àí ïåäàãîãèêàëûº ìiíäåòêå ñ¸éêåñ iðiêòåé áiëó ì½¹àëiìíi» ïåäàãîãèêàëûº øåáåðëiãiíå áàéëàíûñòû. Áiç áåðiëãåí àíûºòàìàëàðäàí  áiç “òåõíîëîãèÿ” – technå - ¼íåð, øåáåðëiê æ¸íå logos - ¹ûëûì, çà», ÿ¹íè òåõíîëîãèÿ äåãåíiìiç – øåáåðëiê (¼íåð) òóðàëû ¹ûëûì åêåíií áiëåìiç./59/

²àçiðãi çàìàí¹û îºûòó òåõíîëîãèÿëàðû ïåäàãîãèêàëûº æ¸íå ïñèõîëîãèÿëûº iëiìäåð íåãiçiíäå º½ðûë¹àí äàìûòóøû, ò½ë¹àëûº áà¹äàðëû, ìàºñàòòû òåõíîëîãèÿ áîëûï òàáûëàäû. κó ïðîöåñií òåõíîëîãèÿëàíäûðó áàñºà àºûë-îé òàëàáûíà ¹àíà íåãiçäåëãåí ðàöèîíàëèñòiê íåìåñå òåõíîêðàòòûº äåï àòàëàòûí äèäàêòèêàëûº ïàðàäèãìàìåí ¸äiñíàìàëûº áàéëàíûñòà. Ïåäàãîã ðàöèîíàëèñòåðäi» íåãiçãi ìiíäåòi – îºó ìàòåðèàëûí ìå»ãåðóäi» íå¹½ðëûì òèiìäi ò¸ñiëäåðií içäåñòiðó. Íຠîñû ìîäåëü ò¼»iðåãiíäå îºûòóäû» òåõíèêàëûº º½ðàëäàðûí ºîëäàíóäû» ì¾ìêií æîëäàðû ïàéäà áîëûï, îë êåéiííåí îºûòó òåõíîëîãèÿñû ½ñòàíûìäàðûíà æàë¹àñòû./60,61,62/

Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû» åðåêøåëiãií  ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi æîáàëàó ò½ð¹ûñûíàí àíûºòàó  ¾øií æîáàëàóäû» áiëiì áåðó àéìà¹ûíäà îºûòó æ¾éåñi ìåí îíû» æåêåëåãåí êîìïàíåíòòåðií æàñàóìåí øåêòåëìåéòiíií åñêåðó ºàæåò. Æîáàëàó ñîíûìåí ºàòàð îºóøûíû» èíòåëëåêóàëüäûº äàìó çà»äûëûºòàðûí, îºó iñ - ¸ðåêåòiíi» ºàëûïòàñó åðåêøåëiêòåðií æ¸íå ïåäàãîãèêàëûº áàñºàðóäû» ò¸ñiëäåðií çåðòòåéòií º½ðàë ðåòiíäåãi ¸äiñíàìàëûº ºûçìåò òå àòºàðàäû. κûòó òåõíîëîãèÿñûíû» ¸äiñíàìàëûº ºûçìåòi æàëïû ñòðàòåãèÿëûº ¾ëãi – îºûòóäû æîáàëàó, ½éûìäàñòûðó æ¸íå æîáàíû æ¾çåãå àñûðó àðºûëû àíûºòàëàäû./63,64,65/

Àêàäåìèê Â.Ë.Áåñïàëüêîíû» àíûºòàìàñû áîéûíøà ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ ò¸æiðèáåäå æ¾çåãå àñûðûëàòûí áåëãiëi áið ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi» æîáàñû./14/Àë ïåäàãîãèêàëûº æ¾éå äåãåíiìiç îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñi: ìàºñàò, ìàçì½íû, ¸äiñ-ò¸сіл, сабаºты» т¾рі ìåí º½ðàëäàðû æ¸íå î¹àí ñ¸éêåñòi äèäàêòèêàëûº ïðîöåñòåðäi» æèûíòû¹û. Ïåäàãîãèêàëûº æ¾éå ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû æàñàóäû» íåãiçi áîëûï òàáûëàäû.

2.1 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясын қолданудың тиімді әдістері.

      Àéòûë¹àíäàð æà»à ïåäàãîãèêàëûº  òåõíîëîãèÿíû» áàðëûº ì¾ìêiíäiêòåðií  ¸ëi òîëûº àøïàéäû. Îíû»  áàñºà äà òàëàé òèiìäi ò½ñòàðûí ê¾íäåëiêòi ½ñòàçäûº  ò¸æiðèáåìiçäåí àíûºòàé áåðåòiíiìiçãå ñåíåìiç.

      Äèññåðòàöèÿëûº çåðòòåóäi» åêiíøi òàðàóû ôèçèêàíû îºûòóäû òåõíîëîãèÿëàíäûðó æ¸íå êîìïüþòåðëåíäiðóäi» ¸äiñòåìåëiê àñïåêòiëåðií àøó¹à àðíàëäû. Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ æà¹äàéûíäà¹û ôèçèêàäàí äå»ãåéëiê òàïñûðìàëàðäû» æ¾éåñií º½ðóäû» åðåêøåëiêòåði çåðòòåëiíäi. Ñîíûìåí áiðãå ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ íåãiçiíäå º½ðûë¹àí ¼çáåòiìåí äå»ãåéëiê òàïñûðìàëàðäû» òàëàïòàðûí æ¾çåãå àñûðó æîëäàðûí æàí-æàºòû àøûï ê¼ðñåòåòií îºó ìîäóëiíi» º½ðûëûñû æ¸íå îíû º½ðà áiëó æîëäàðû áåðiëäi.

      Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó øàðòûíäà¹û îºóøûëàðäû» äàìó ìîíèòîðèíãiñiíi» ì¸íi, îºûòóäû ûíòàëàíäûðó ìåí îºóøûëàðäû» òàíûìäûº ºûçìåòiíi» ¸äië áà¹àëàíóû æ¸íå îºûòóäû» êîìïüþòåðëåíäiðó ìåí òåõíîëîãèÿëàíäûðó ïðîöåñòåði àðàñûíäà¹û ¼çàðà áàéëàíûñû àíûºòàëäû.

      Ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó àðºûëû ôèçèêàíû îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æà»àðòóäû» ¹ûëûìè-òåîðèÿëûº íåãiçäåðiíi» ä¸ëåëäåíói æ¸íå äàéûíäàëóû ìàºñàòºà ñàé åêåíäiãi òóðàëû ºîðûòûíäû æàñàó¹à áîëàäû.

 

 

2.2 Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды жүйелеу.

 

ХХ ғасырдың аяқ кезінде педагогикалық ой тұжырымдардағы гуманизм идеялары, еркін білім беру, оқушылардың жеке тұлғалық күшін дамыту үшін мектептің алдында оқытудың және тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдана отырып жеке тұлғаның дамуына мектеп ортасында қолайлы жағдай жасау қажеттілігі туындайды. Мектептің педагогикалық құрылымында негізгі  құндылық-оқушы және оның жеке тұлғасы. Педагогика ғылымының докторы Ж. Қараевтың деңгейлік оқыту жүйесі туралы іліміне сүйеніп, әр пән бойынша деңгейлік тапсырмалар дайындауға болады. Өйткені қазіргі экономикалық жағдай оқушының жаңа үрдістерін талап етуде. Сондықтан ғылыми ізденіс барысында педагогика саласындағы оқытудың деңгейлік жүйесі оқушыларға ғылым негізін меңгертудің негізгі тиімді жолы болып табылады. Деңгейлік оқытудың ерекешелігі- оқушылардың сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатындығында. Сонымен бірге қазіргі жаңа технологиялармен оқыту барысында компьютерлер мен оларды басқарушы алгоритмдер біздің қоғамымыздың  бөлігіне айналады. Олай дейтініміз,  Олай дейтініміз, бүгінгі таңдағы жаңадан шығып жатқан электронды оқулықтар оқушылардың жаңаша оқытылуын, жаңа оқу әдістерін, жаңа мазмұнды қажет етеді. Қазіргі заман талабына сай мектептердің ұстаздарын жаңа технология бойынша сабақ беруді басшылыққа алуы оқушылардың білім сапасының артуына ықпал ету болып табылады. Оқушылырдың өз бетімен жұмыс жасауы, шығармашылық қабілетінің артуына әсер етеді. Жауапты оқушылар өздері іздейді, оны шешуде ақыл-ойы дамиды, ойлауына жан-жақты әсер етеді. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Деңгейлік оқыту барысында біліктілікке жетеді. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты- әрбір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалдарын меңгеруін қамтамасыз ету.

Қазіргі базалық білім беру- жеткілікті білімнің төменгі шегі. Мұғалім баланы оқыту барысында оқушыға тақпақ жаттатып, ережелерді оқытып, жаттығулар орындатып әр түрлі жұмыстар жүргізеді. Оны талап етеді. Ол мұғалім үшін қиын жұмыс емес. Оқушы мұғалімнің айтқанын кітаптан оқып, тақпақты жаттап, ережені айтып беруі мүмкін. Бірақ оқушы сол оқыған материалдың ішкі дүниесін түсіндіме, ол туралы әрі қарай өздігінен іздене ме, оны төмендегідей бағалауға болады.

І деңгей – 5 ұпай

ІІ деңгей – 4 ұпай

ІІІ деңгей – 3 ұпай

     Оқыту технолгиясының ерекшеліктері:

1.     Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін  барынша пайдалана отырып білім алуына жағадй жасап, мүмкіндік береді.

2.     Деңгейлеп оқыту әр категориядағы балаларға бірдей зейін аударып, олармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

3.     Деңгейлеп оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш деңгейі қарастырылады: ең төмен деңгей (минималдық базалық), бағдарламалық, күрделенген деңгей. Базалық деңгей –мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі шек. Сондықтан оны әрбір оқушы меңгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің қызығушылығы мен  қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс пайдалануына мүмкіндік береді.

4.     Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген оқыту технологиясы тиімді де нәтижелі болуы үшін; «А» «В» «С» бағдарламаларының арасында қатаң сабақтастық бар. Оларды баяндау логикасында үздіксіздікті жартылай болса да негізгі ұғымның бүтін суретін көрсететін әр тақырыптың міндетті минимумы беріледі.

       «С» бағдарламасындағы тапсырмалар базалақ стандарт түрінде белгіленеді. оларды орндай отырып оқушы пән бойынша қайталау деңгейінде нақта материалды меңгереді. Материалды алғаш меңгеру жұмыстарының сан рет қайталауын,  мағыналық топтарды бөлу негізгі ойды табу білігін, есте сақтау тәсілдерін білуді т.с.с. талап етеді.

    Деңгейлік тапсырмалардың ауқымы өте кең. Оқулықтағы жаттығулар-өтілген ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту жұмыстарына арналған тілдік, грамматикалық жұмыстар жүйесі. Деңгейлік тапсырмалар құрамында мәтіндер, сөзжұмбақ, қызықты грамматика, тестік сұрақтар, іскерлік ойындар мен тренингтер жүйесі қамтылады. Бұлар оқытудың деңгейіне сәйкес оқушыны деңгейлеп  оқытуға ыңғайлы, әрі оқу бағдарламасы бойынша оқушының жас ерекшелігі мен білім деңгейіне сай құрылып, оқулыққа қосымша пайдалануға беріледі.

      Оқушыны деңгейлеп оқыту үшін сабақ жаңаша жоспарланады. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы сан түрлі жұмыс жүргізіледі. Оқушының алған білімін жүзешге асыра алатындығы тексеріледі. Өз бетімен жұмысты орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Қорытындысында деңгейлік тапсырмалар арқылы жұмыс жасаудың тиімділігі байқалады. Оқушының белсенділігі мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. Деңгейлік оқыту барысында біліктілікке жетеді.

          Бірінші деңгей тапсырмаларды білімнің минималдық шегі, мемлекеттік стандарт талабына сәйкес бағдарлама мөлшерінен аспайтын, оқушының жас ерекшеліктеріне сай болады. Сынып бағдарламасына байланысты лексикалық тақырыптар мен грамматикалық тапсырмалар, тілдік ережелер, жазба жұмыстарын орындайды.

        Екінші деңгей тапсырмаларын түрлендіріп,  күрделене түседі, сынып бағдарламасына сай  жұмыс істейді. Оқушы өз бетімен  керегінше қызмет етеді.

        Үшінші деңгей  оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтердің айқын көрінуімен логикалық ойлау дәрежесінің жоғары болуымен, өз жеке басының белсенділігімен, ісіне талдау жасай білуімен, білімді жаңа жағдайға  пайдалануымен сипатталады. Хабарлау, бейнелеу, суреттеу тапсырмаларын орындайды. Ситуацияға байланысты әр түрлі нұсқада диалог құрады. Мәтін бойынша сұрақ қояды. Талдау, жинақтау, салыстыру жұмыстарын жүргізеді. Танымдық-іздену  жұмыстарды ізденіп өз бетімен орындайды.

         Төртінші деңгей дарынды, ізденімпаз, қабілеті жоғары, талапты балаларға арналады. Оқушыларға мұғалім тек тақырыбын ғана береді, оқушының өзі мақсатын қояды, әдістерін іздейді, нәтижесіне жетеді. Жазба жұмыстарын орындайды.

        Деңгейлеп оқыту-оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әртүрлілігі арқала жүзеге асырылады.

        Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты-әрбір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз ету.

 

 

2.3 Информатика пәнін оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың  әдістемесі.

 

 

1-деңгей сұрақтары:

1. Қайталану алгоритмдеріне анықтама беру.

2. Қайталану алгоритмдерінің түрлерін анықтау.

3. Паскаль тілінде қайталану алгоритмдерінің жазылу үлгілері.

4. for операторының қатесін тап.

            for k=1 to 20 do y:=x*x

2-деңгей сұрақтары:

 

1.     Қайталану алгоритміне есеп құрастыр.

     2. 2 санын 40 рет көбейтетін алгоритм және программасын құрастыр.

     3. 12+22+32+...+102 өрнегін есептейтін алгоритм және программа құр.

      4. Жиымдағы ең үлкен элементті табу программасын жаз.

3-деңгей сұрақтары:

 

1.     1/2!+2/3!+3/4!+...+9/10! өрнектің қосындысын табатын программа құр.

2.      А(n) жиынындағы оң сандардың қосындысын табатын программа құр.

3.     А(n;m) жиынындағы ең кіші мәні мен ең үлкен мәндерінің орнын ауыстыратын программа құр.

4.     а(n) жиымы тек 1,2 және 3 сандарынан тұрады. осы сандарды бірінші 1-ліктерді, екінші тек 2-ліктерді және 3-тіктерді шығаратын программа құр.

 

Олимпиадага дайындық барысында тағы нендей мәселе қарастырылуга тиіс? Бірінші кезекте программалау тілімен қүрастырушының интеграциялық ортасын, дэлірек айтсақ кірістірілген редактор мен компиляторды білу ( және түзетуді). Тагы компиятордыц мүмкіндіктерін де білу қажет — бұның да кейде артықшылығы болады (есептеу жылдамдығы, программаныц кедергіге карсы тұруы т.е.с.).

Окушылар файлдармен жумыс істеуді білулері кажет, сыртқы программалармен қарым қатынасты ұйымдастыра алуы керек. «Біз мұны өткен жоқпыз» деген - білместік пен білімсіздікті білдіреді.

Балалар әр түрлі берілгендер түрлерімен жумыс істеуді, оларды үйымдастырудыц негізгі қүрылымын білулері тиіс. Бүтін сандар арифметикасыныц есептерімен жүмыс жасай білуі тиіс. Рекурренттік теңдеулер мен динамикалық программалау жөнінде түсініктері болуы тиіс. Үйлесімдік есептер және оларды шешу әдістері туралы түсініктері болуы тиіс.

Әдетте, берілген мәліметтер тестілеу барысында техникалық шектеулер магынасында түсінікті, алайда олар логикалық жағынан нәтижесі дұрыс болмауы мүмкін. Сондықтан оқушылардың бұл жагын анықтай білуі өте маңызды. Бүл үшін дайындыктың жақсы әдісі болып, окушылардың есепті өздері дайындаганы дұрыс. Дайындықтардың жоспарына міндетті түрде санау әдістерін енгізген жөн.

Мысалыга рекурсия әдісін пайдаланып есептің шешу тәсілін карастырайық. Мен бастамасында рекурсияныц анықтамасын еске сала кетейін. Бір бөлігі өзінен немесе өзінің көмегімен аныкталатын объектті -рекурсивті деп атайды.

Мысалыға факториалды алатын болсақ, п санының факториалы бүтін 1 - ден п- ге дейінгі сандардың көбейтіндісі ретінде аныкталатынын бәріміз де жақсы білеміз.

п! =п*(п-1) *(п-2)*...*3*2*1)=п*(п-1)!

Бүдан, п саныныц факториалы сол п санын п — 1 саныныц факториалыныц көбейтіндісіне тең екені айқындалады. Ал п —1 саныныц факториалы осы санды п -2 санының факториалына көбейткенге тең болады жэне т.с.с.

Осыған байланысты, егер п санының факториалын табуды функция ретінде іске асырсақ, онда осы функцияның денесінде п—1 санының факториалын табу функциясы болады, яғни функция өзін - өзі қайта шақырады. Функцияның осылай тақыру әдісін рекурсия деп атайды, ал өзін - өзі шацыратын функцияны рекурсиетік функция деп атайды, ал өзін-өзі шақыратын функцияны рекурсивтік функция деп атайды.

Осыған мысал суретте көрсетілген.

function factorial  (k: integer): integer;

begin

if k=1 then factorial:=1

else factorial:=k* factorial(k-1);

end.

Келтірілген есепте функция өзін - өзін тек параметрі 1 — ден жоғары болған жагдайда гана шақыратындығына назар аударыңыздар. Егер параметрдің мәні 1 —ге тең болса, функция өзін өзі шақыруды тоқтатып, мәнін қайтарып береді және рекурсивтік процесс аяқталады.

Рекурсия тәсілін іздеу программасында пайдаланған өте тиім. Мысалы үшін өткен аудандық олимпиадаларға келген «Өрт» есебін қарастырайық.

Өрт.

Кіру файлы: Ғіrе _ XX. іп

Шыгу файлы: Ғirе _ХХ.оиt.

Қаланың әрқайсысының бір ғана Өрт сөндіру станциясы орналасцан, бір бірімен қиылыспайтын аудандарға бөлінген. Алдын ала белгіленген тізім бойынша кейбір көшелер жөндеу жұмыстарына байланысты жабылады. Жабылған көшелер туралы мәлімет Қаланы өрттен қорғау Департаментіне келіп түседі. Өрт болған жағдайда Орталық диспетчер сол ауданның Өрт сөндіру станциясына өрт болған жерге Ең жақын көше қиылысы мен Ашық көшелер тізімін хабарлайды.

Әр ауданның өз картасы бар. Картада көше қиылыстары нөмірленген. Өрт сөндіру станциясына ең жақын қиылыс 1- ші нөмірмен белгіленеді.

Қойылатын тапсырма: Берілген ашық көшелер тізімі бойынша Өрт сөндіру станциясына Өртке дейінгі барлық циклді емес маршруттарды анықтайтын программа жазыңыз. Программа аты Ғіrе _ ҮҮ.іп, мүндағы ҮҮ- сіздің тіркеу нөміріңіз. Кіру файлы: кіру текст файлының аты - Ғіrе _ХХ.іп, мұндагы XX-тест нөмірі. Файл аты клавиатурадан енгізіледі. Бірінші жолда өрт болған жерге ең жақын көше қиылысы – к  беріледі (к<=21,к- бүтін сан). Келесі жолдарда аралары бос орынмен бөлінген екі бүтін t және р сандарынан тұратын көше қиылыстарының нөмірлері түріндегі ашық көшелер тізімі беріледі.

Шығу файлы: Шығу текст файлының аты Ғіrе __ХХ.оиt, мұндағы XX-тест нөмірі, Шығу файлының әр жолында көше қиылыстарының нөмірлерінің тізбегі түрінде жеке маршрут шығарылады. Соңғы жолда мысалда көрсетілгендей жалпы маршруттар саны шығарылады. Мысалы:

Кіру файлы: Ғіrе _ХХ.іn

6

1 2

1 3

3 4

3 5

4 6

5 6

2 3

2 4

Кіру файлы:Ғіrе_ХХ.оut

12346

12356

124356

1246

1346

1356

Жалпы маршруттар саны 7 немесе

Тоtаl rоиtеs 7

 

 

Бұл есептер егер бірнеше көше қиылыстары бір бірімен байланысқан болса, онда өрт сөндіру станциясына ең жақын қиылыстан өрт болган жерге ең жақын қиылысқа дейін жалғастырып тұрған ашық көшелер арқылы әр түрл қиылыстармен бірнеше маршрутты пайдаланып жетуге болады. Есептің тапсырмасы бойынша жоғарыдағы айтылған барлық циклді емес маршруттарды анықтайтын программа жазу керек. Нөмірленген көше қиылыстары бар және оларды жалғастырған жол картасын граф түрінде көрсетуге болады. Графтагы  - бұрыштар қиылыстарды, ал сол қиылыстарды жалғастырған кабырғалар ашық көшелерді білдіреді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№1 суреттегі граф  берілген есептегі мысалы ретінде алынған кіру файлындағы мәліметтер арқылы алынған.

Іздеу процесін қадамдардың реті бойынша ұсынуға болады. Әр қадамда біршама критерийлерді пайдалана отырып келесі қадамға көшуге болады. Егер таңдалынған келесі нүкте іздестіріп отырған нүктеге сәйкес келсе, онда маршрут табылған болып есептеледі. Ал егер сәйкес келмесе келесі кадамға өтеміз. Ағымдағы нүкте бірнеше нүктемен байланысуы ыктимал болғандықтан, келесі нүктенің ең кіші нөмірлісін таңдап аламыз.

Есептегі мысал ретінде алынган кіру файлындагы мәліметке сүйенсек, бірінші нүктеден 6—шы нүктеге жетудің барлық әр түрлі маршруттарын табу керек. Жоғарыдағы ереже бойынша бірінші біз 2-ші нүктені таңдаймыз. Екінші нүктеден кейін 3- ші, одан шыгып 4- ші, бұл нүктеден соң 6- шы бізге керек нүктеге жетеміз. Бір маршрут табылды. Осыдан соң 4- ші нүктеге оралып тексере келе, бұл нүктеден 6- шы нүктеден басқа нүктеге қадам жасай алмайтындыгымызды анықтаймыз. Сондықтан 4 — тен 3 — ші нүктеге оралып, 5 — нүктеге қадам жасаймыз. Бүл нүкте 6 — нүктемен қосылгандықтан тагы да бір маршрутты анықтаймыз.

Осыған орай іздеу процесі — алға жасалған және кері қайтқан қадамдардан тұрады және соңында 1 - ші нүктеден ешқандай басқа нүктеге бара алмаған жағдайда өз жұмысын аяктайды.

Жоғарыдағы графты екі өлшемді массив ретінде карастырып, массивті тар деп атаймыз. Егер і- ші жәнеj - ші қиылыстар жалгасқан болса массивтің элементінің мәні тар[I,j] - бірді кабылдап, әйтпесе нөлдің мәнін меншіктейді.

Келтірілген графтың массивін кесте түрінде ұсынайық:

 

1

2

3

4

5

6

1

0

1

1

0

0

0

2

1

0

1

1

0

0

3

1

1

0

1

1

0

4

0

1

1

0

0

1

5

0

0

1

0

0

1

6

0

0

0

1

1

0

Есепті шешу үішін жоғарыда айтылған тар[ i,j] массивінен басқа road[і] және іпсl[і] массивтері керек болады.

roud [і] массивіне біз жүріп өтілгенқиылыс нөмірлерін жазамыз. Керекті соңғы қиылыс табылған кезде ол барлық жүріп өтілген қиылыс нөмірлерін өзіне меншіктейді, яғни жүрген маршрутты сипаттайды.

іпсl[і] массивіне і- ші  нөмірлі нүкте маршрутқа енсе trие мәнін жазамыз. Бұл массив өтілген маршруттар қайта қайталанбас үшін қажет.

Біз рекурсивтік процедураны пайдаланып отырғандыктан, рекурсивтік процестің аяқталу шартына үлкен мән беруіміз керек. Қарастырылып отырған есепте, егер ағымдағы нүкте іздестірілген нүктемен сәйкес келсе, онда процедура өзін өзі шақыруды тоқтатуы тиіс.

 

№2 Суретте маршруттағы келесі нүктені таңдау процедурасының алгоритмінің блок - схемасы үлкейтілген түрде көрсетілген.

 

 

 

Есепке құрастырылған программаның  коды.

program fire;

const

z=21;

var    а : text;

map: array [1 . . z, 1 . . z]  of integer; { карта : map[I,j]  0 емес,

егер і жәнеj нүктелері байланысқан болса}

 roud: array[1..z] of integer; {маршрут -карта нүктлерінің нөмірлері}   

 incl:array[1..z] of boolean;{incl[i]=true, егер і-ші нөмірлі нүкте}

{road  массивіне енген болса)

start, finish: integer;{бастапқы жэне соңғы нүктелер}

procedure step(s,f,o:integer);    { s - келесі кадамға шығатын нүкте)

{ f- маршруттың соңғы нүктесі }

{ о - -ізденістегі нұктенің нөмірі}

var

с:integer;{ келесі қадамдағы нүктнің нөмірі}

begin

if s=f then begin   {s жэне f нүктелері сәйкес келді}

 х:=х+1; {маршруттар санын есептеу}

 for  і:=1 to о-1 do write(а,road[і],’’);

 writeln (a);

   end

 else begin   {кезекті нүктені таңдау}

fог с:=1 tо k do

      begin {барлык бұрыштарды тексереміз}

if (map[s,с]<>0) and (not incl[с])

{нүкте ағымдағы нүктемен жалғаскан және маршрутка}

{әлі енбеген}

then begin

road[o]:=с;{нүктені маршрутқа енгізу} incl[с]:=true;{нүктені маршрутқа енген}

 {ретінде белгілеу}

                                 step(c,f,o+1);

                                 incl[c]:=false;

                                 road[o]:=0;

                            end;

                        end;

                    end;

           end; {step процедурасының соңы}

 

 

 

 

Қазіргі тандағы мұғалім бейнесі.

Еліміздің ертеңі бүгінгі жас

үрпактың қолында, ал жас

үрпактың тағдыры үстаздың

колында.

Н. Ә. Назарбаев.

 

Уакытпен бірге адамзат психологиясы да ілесе өзгереді. Олай болса бүгінгі таңдағы мүғалімнің мінез кұлкы, білімінің жан-жақтылығы қазір мектеп оқушыларыньщ дүние тапымына сай болу керек. Ғасырлар бойы қалыптасқан халқымыздың рухани мол мүрасы, үлттық дүниетанымы, тілімен дәстүрінің мол мәйегі бүдан ары карай бүзылмастан үрпақтан үрпақка жалғасу мүмкіндігі үстаз бен ата-ананың қолында. Ұстаз тәрбие мен үкытуды окушы туралы объективті мағлұматтар негізінде күруға тырысады.

Әрбір окушының бойында тек өзіне ғана тән таным әрекетінң эмоциалык өмірінің жігері мен мінезінің ерекшеліктері болғандықтан, әрбір бала өзіне жеке дара катынасты талап етеді.

Мектепте үстаз туралы оқушылардың көзкарасын білу мақсатында алынған анкета қорытындысы бойынша үстаз төмендегі касиеттерге ие болу керек екен.

1. Адал.

2.      Жоғары білімді.

3.      Интелегентті

4.      Талғамды.

5.      Еңбек сүйгіш

6.      Тартымды.

7.      Көпшіл.

8.      Керегінде катал.

9.      Психолог.

10.  Шығармашыл

11.Актер-дипломат.

12.  Шыдамды.

Олай болса талап етілетін осынша мінездік сапаның бір адамның бойында болуы үшін ол күнделікті окушыны тәрбиелеумен катар өзін-өзі дамыта отырып тәрбиелеуі керек.

Окушылардың пікірімен келісе отырып мен шығармашылык ізденісінен казіргі таңдағы мұғалімнің төмендегі модельін жасадым.

1. Ізденімпаз.

2.      Жан-жакты шебер.

3.      Нәзік психолог.

4.      Тынымсыз еңбеккер.

5.      Сүлулыкпен сусындаған түлға.

6.      Терен казыналы білімді.

7.      Кез-келген ортаның үйыткысы.

 

 

8.      Рухани бай, гуманист

9.      Адамгершілік пен патриотизмнің жаршысы.

10.  Идеал адамның мүсіншісі.

Кеңестік дәуір мектеп оқушыларының тәртәбән, білімін аузымыздан суымыз құрып еске алу қазіргі кезде дәстүрге айналған секілді. Ал менің ойымша қазіргі окушылармен жұмыс істеу, түсінүсу қиын болсада қызықты. Себебіолар өз ойларын бүкпесіз жеткізе алады.олардың логикалык қабілеті жоғары. Қазіргі жоғары техникалық кұралды мұғалімнен артық меңгереген окушылар көп. Әсіресе компьютерде жүмыс істеу, ойындарды басқару.

Қазіргі тандағы мүғалімніңалдында тұрған проблеманың бірі сыныпта отырған әртүрлі әлумепттік жағдайдағы және білім деңгейлері әртүрлі окушыларды силаса білуге, бір-бірін кұрметтей білуге үйрету. Мен бүл максаттамынандай тәсілді қолдандым. әр тәрбие сағатында «сиқырлы орындық» ойынын ойнатамын. Ойын тәртібі төмендегідей:

Орындыкта кім отырса сол окушының тек жаксы касиеттері көрінеді. Оны баска окушылар тізіп айтып шығады. Осындай тәсілмен оқушылар бір-бірінің бойынан жаксы касиеттерін көре білуге үйретемін.

Окушыларды тәрбиелеудегі келесі бір бағыт үстаздардың тәрбие, яғни окушыларды өзге үлт өкілдерін сыйлай, күрметтей білуге үйрету. Себебі соғыс отының бүрқ ете қалу көбнесе осы ұлтаралыккақтығыстан шығатыны белгілі. Олардың өздері бір-бірінің бойынан жақсы касиеттерін білуге үйретемін. Окушылардың мүсылмандык парызға адл болуға, көрсе кызарлық басқа діни секталарымен байланыспауынадүрыс бағыт сілией білу де мүғалімнің бір міндеті.

Әр сабактың күрылымын окушыларға тиімді, қызыкты, түсінікті етіп күру мұғалімнің Іпеъерлілігіне байланысты. Үлы орыс жазушысы Лев Толстой мынадай сөзі еске түседі.

«Мүғалімге неғүрлым киын болса, окушыларға соғұрлым жеңіл.» Информатика пәні казіргі кезде балаларды катты кызықтыратын пән. Компьютермен ойын ойнаумен ғана шектелгісі келетін оқушыларға қолданбалы программаларды, программалау тілдерін кызыға отырып үйрету үшін, мен сабақ күрылымын жаңа технологияларды:

1. сын тұрғысынан ойлау;

2.      топпен жүмыс істеу;

3.      окушы өзін-өзі бағалау;

4.      деңгейлеп оқыту;

5.      дамыта оқыту;

6.      рейтинг бойынша бағалау;

және ойын элементтерін, пайдалана отырып күрамын. Осы кезге дейін мұндай
сабақтарым өзінін жақсы нәтижесін беріп келеді. Қала мен ауылды теңелтіру -
мемлекетіміздін саяси дамуының алдына қойған үлкен максаты еді. Бүгінгі
таңда осы максат ішінара орындалған сиякты. Президентіміздің білім салаларын
қолдау бағдарламасы бойынша мектептерді компьютерлендірудің аркасында
информатика пәні бойынша қала мен ауыл балаларының білімдері тең деп айта
аламын. «Әлем сахнасына рухы күшті, дені сау, білімді, өз үлтын, тілін,
тарихын, дінін шексіз сүйетін үрпак кана шығады.» - деп Елбасы      Н. Ә.

Назарбаев айтқандай, соған лайыкты үрпак тәрбиелеу әрбір үстаздың борышы.

Шығармамды кортындылай келе 10 жылдық жүмыс тәжірибемнен жинақтаған

өз токтамдарымды айткым келеді :

-Мүгалімнің өз сабағын білуі жеткіліксіз, оған коса бала жанын ұға білсін.

-Оқушы сабаққа келмессе, кызыкпаса, тентек болса себебіне үңіл. Себебін

алдымен өзіңнен ізде.

-Баланың ыкыласын оята біл, колынан келетініне сендіре біл.

-Баланы таң калдыруды ұмытпа: «Даналыкка ұмтылу таң қалудан басталады».

-Шәкірттің кемшілігін көргіш болсаң, ықыласын өлтіресің.

-Балаға сыйлы боламын десең, баланы өзің сыйла.

-Баланың сеніп айтқан сырын шашпа.

-Баланы сабактың негізгі кейіпкері ете біл.

Егер мұғалім өзін-өзі әрдайым дамытып отырмаса, оның бойында ұстаздық

қасиеті жоғалады деп есептеймін. Мен өз жүмысымды және балаларды өте

жақсы көремін. Сондыктан мен оларды тәрбиелеуде, оқытуда, тиімді тәсілдерді

қолданута тырысамын.

Менің омірдегі бәрінен бүрын қорқатыным—оқушыларды зеріктіретін және олар кажет етпейтін мүгалім болу.

Сондыктан колымнан келгенше ізденіп, әр окушының жүрегіне жол табуға тырысамын.

 

 

 

 

 

²îðûòûíäû

 

      Информатиêàíû îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æåòiëäiðóäi» º½ðàëû ðåòiíäå ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó æ¸íå îë í¸òèæåëi áîëó ¾øií ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåñòi ½éûìäàñòûðóäû» ¸ëåóìåòòiê-ïåäàãîãèêàëûº ôàêòîðëàðûí, òåõíîëîãèÿëûº æîáàëàóäû» ¸äiñòåìåëiê åðåêøåëiêòåðií åñêåðåòií í½ñºàóëàðäû îðûíäàó øàðò. Ñîíäûºòàí áiç çåðòòåó ìàºñàòû åòiï ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿíû ºîëäàíó àðºûëû информатиêàíû îºûòóäû» ¸äiñòåìåëiê æ¾éåñií æà»àðòóäû» ¹ûëûìè íåãiçäåðií ä¸ëåëäåóäi æ¸íå äàéûíäàóäû àëäûº.

  Ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåñòi òåõíîëîãèÿëàíäûðó íå ¾øií ºàæåò? Íåëiêòåí ä¸ñò¾ðëi ¸äiñòåìåëåð ºàçiðãi áiëiì æ¾éåñiíi» áàñòû ìiíäåòòåðií îðûíäàé àëìàéäû? Á½ë ïðîáëåìàëàðäû çåðòòåé îòûðûï, áiç ïåäàãîãèêàíû» íåãiçãi ½¹ûìäàð ºàòàðûí òàëäàäûº. Áiçäi» ò¾ñiíiãiìiçäå îºûòó ¸äiñi - áiëiì äå»ãåéií ê¼òåðóãå áà¹ûòòàë¹àí îºó - òàíûìäûº iñ - ¸ðåêåòòi ½éûìäàñòûðó ¸äiñi. ĸñò¾ðëi ¸äiñòåìåëåð îºó ìàòåðèàëûí ìå»ãåðó äå»ãåéi äèàãíîñòèêàñûíû» ìàºñàòòûëûº, ïðîöåäóðàëàðäû» áàñºàðûëóû, æ¾éåëiê, øûíàéûëûº, áið ìà¹ûíàëûº ñèÿºòû òàëàïòàðûíà ñ¸éêåñ êåëìåéäi, ñîë ñåáåïòi ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi» òèiìäiëiãií 60% ¹àíà ºàìòàìàñûç åòåäi. Ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi» íå¹½ðëûì òèiìäiëiãií æà»à áiëiì òåõíîëîãèÿëàðûí åíãiçó àðºûëû øåøóãå áîëàäû. Òåõíîëîãèÿëàíäûðó íûñàíäàðû ðåòiíäå ïåäàãîãèêàëûº æ¾éåíi, ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåñòi, ïåäàãîãèêàëûº æà¹äàÿòòû àëó¹à áîëàäû. Áiç îñû ½¹ûìäàðäû» àíòîëîãèÿñûí çåðòòåé îòûðûï, îºóøûíû äàìûòó¹à, ò¸ðáèåëåóãå, îºûòó¹à áà¹ûòòàë¹àí ïðîöåñêå ºàòûñóøû îáüåêòiëåð ìåí ñóáúåêòiëåðäi» iñ - ¸ðåêåòiíi» áàðëûº ò¾ðëåðiíi» æèûíòû¹ûí ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåññ äåï àòàäûº. Áiçäi» ò¾ñiíiãiìiçäå áiëiì ñàëàñûíäà¹û òåõíîëîãèÿ-áåëãiëåíãåí íûñàíäàðäû» áiðií òåõíîëîãèÿ òàëàïòàðûí ñàºòàé îòûðûï æîáàëàó. ̽íäàé æîáà¹à ºîéûëàòûí ìiíäåòòi òàëàïòàð ê¼êåéêåñòiëiãi, áîëæàìäû¹û, áiðò½òàñòû¹û, òèiìäiëiãi, òåêñåðiëói, æîáàëàó æà¹ûíàí áîëàøà¹û ìîëû-îºûòó ïðîöåñi, ñåáåái îïåðàöèîíàëüäû ìàºñàò áåðiï, î¹àí æåòó äå»ãåéií ¼ëøåóãå áîëàäû.

     Áiç ¼ç æ½ìûñûìûçäà îºûòóäû» øûíàéû ïðîöåñií æîáàëàéòûí ïðàêòèêàäà æ¾çåãå àñûðûë¹àí òåõíîëîãèÿíû çåðòòåéìiç.

κûòóäû» êîìïüþòåðëiê òåõíîëîãèÿñû áàñºà ïðîöåñòåðìåí áiðiãó àðºûëû áiðò½òàñ ïåäàãîãèêàëûº öèêë º½ðàéäû æ¸íå íàºòû ïåäàãîãèêàëûº ìàºñàòºà æåòó ¾øií ºûçìåò åòåäi.

ƾðãiçiëãåí òåîðèÿëûº çåðòòåóëåð ìåí ýêñïåðèìåíòòiê æ½ìûñòàðäàí ò¼ìåíäåãiäåé ºîðûòûíäû øû¹àäû:   1.Ôèçèêàíû îºûòó ¸äiñòåìåñií æåòiëäiðóäå ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ:

-         κûòó ïðîöåñiíi» ñàïàñû ìåí òèiìäiëiãií àðòòûðó¹à

-         Æåêå áàñòû» ¼çiíå æ¸íå ºî¹àì¹à ºàæåòòi áåéiìäiëiãií, ¸ëåóìåòòiê áà¹àëû áåëñåíäiëiãií äàìûòó¹à

-         ¼ç áåòiìåí áiëiì àëóûíà, ¼çäiãiíåí ºàëûïòàñóûíà

-         îºóøûíû» îºó-òàíûìäûº ¸ðåêåòií òèiìäi ½éûìäàñòûðó¹à

-         êóðñ òàºûðûïòàðûí ìàºñàòòûëûºïåí æîñïàðëàó¹à

-         êîìïüþòåðëiê òåõíèêàíû» äèäàêòèêàëûº ì¾ìêiíäiãií òèiìäi ïàéäàëàíó¹à

-         îºó ìàçì½íûíû» ê¾ðäåëiãiíå ºàðàé áiðíåøå äå»ãåéìåí ½¹ûíó¹à (äå»ãåéëiê ñàðàëàó)

-         ì½¹àëiìäåðäi» ê¸ñiïêåðëiê äå»ãåéií àðòòûðó¹à æà¹äàé æàñàéäû.

1.     Äå»ãåéëiê ñàðàëàó íåãiçiíäåãi ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿ áîéûíøà æîáàëàí¹àí îºûòó ïðîöåñi îºóøûëàðäû» øû¹àðìàøûëûº ºàáiëåòií ºàëûïòàñòûðàòûíäû¹ûí ê¼ðñåòòi.

2.     κûòóäû» êîìïüþòåðëiê òåõíîëîãèÿñûí ºîëäàíó ñàðàëàï îºûòó ïðèíöèïòåðií æ¾çåãå àñûðó¹à, îºóøûëàðäû ºàáiëåòiíå æ¸íå áåéiìäiëiãiíå ºàðàé äàìûòó¹à ì¾ìêiíäiê áåðåäi.

3.     9-ñûíûï информатикасы áîéûíøà îºóøûëàðäû» ¼ç áåòòåðiìåí îðûíäàëóûíà àðíàë¹àí òàïñûðìàëàð îºóøûíû» ¼çäiãiíåí äàìóûíà, ¼ç áåòiìåí áiëiìií ê¼òåðóãå ûºïàë åòåòiíäiãi àéºûíäàëäû.

4.     Äå»ãåéëiê ñàðàëàóäû» ïåäàãîãèêàëûº òåõíîëîãèÿñû îºóøûëàðäû» ¼çiíäiê òàíûìäûº iñ-¸ðåêåòií º½ëøûíäûðàòûí æ½ìûñòû áà¹àëàó¹à æà»à û»¹àéäû ¸çiðëåï åíäiðóäi òàëàï åòåäi. (îºûòó ìîíèòîðèíãií ò¾çåòóãå ì¾ìêiíäiê áåðåäi)

 

 

 

Хостинг от uCoz